Chiqarish markazi



Download 5,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/98
Sana30.12.2021
Hajmi5,36 Mb.
#195489
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   98
Bog'liq
zoheCJXzeSqqxh1ujsrICHozpOdj1yoZhC97AZ8T

16.1.-chizma. Turli sug„orish tartibida o„g„itlar me‟yorlari o„rganilayotganda  
variantlarning joylashtirilishi. 
65-65-
60% 
70-70-
65% 
75-75-
60% 
65-65-
60% 
70-70-
65% 
75-75-
60% 
65-65-
60% 
70-70-
65% 
75-75-
60% 
65-65-
60% 
70-70-
65% 
75-75-
60% 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
T
o
sh
k
en
t-
1
 
An
d
ijo
n
-2
 
T
o
sh
k
en
t-
6
 
I-Takrorlanish 
II-Takrorlanish 
III-Takrorlanish 
IV-Takrorlanish 
162.2.-chizma. G„o„zaning yangi itiqbolli navlari turli sug„orish tartiblarida o„rganilganda 
variantlarning joylashtirilishi. 
 
Takrorlanish  va  variantlarning  joylashishi.  Sug„orish  bo„yicha  tajribalarda 
variantlar  takrorlanishi  4  karralidir.  Ishlab  chiqarish  tajribalari  takrorlanishi  2 
karrali bo„lib, tajribalar 2-3 paykalda o„tkaziladi. 
 
Qator  oraliriga  ishlov  berishni  menizatsiyalash  va  hosilni  yig„ishni 
qulaylashtirish  uchun  variantlar  bir  yarusda  joylashtirilishi  zarur.  Ayniqsa,  ishlab 
chiqarish  tajribalarida  variantlarning  bir  necha  yarusda  joylashishi  mashinalar 
qaytarilishida  o„simliklarni  bosib,  yanchib  o„tishiga,  natijada  hosil  kamayishiga 
olib keladi. 
 
Sug‘orish  bilan  o‘tkaziladigan  tajribalarda  bir  yo‘la  bajariladigan 
agrotehnik  tadbirlarni  hisobga  olish.  Sug„orish  bilan  o„tkaziladigan  tajribalarda 


83 
 
sug„orish  suvlari  soni,  ularning  muddatlari,  amal  suvi  mavsumiy  sug„orish 
me‟yorlari  bo„yicha  farqlanuvchi  variantlar  bo„lishi  mumkin.  Bu  holda  g„o„zani 
parvarishlashda bajariladigan agrotehnik tadbirlarning amalga oshirilishiga alohida 
e‟tibor berish va ularni sug„orish bilan birga olib borilishi zarur. 
 
Har  bir  variantda  o„simliklarning  maqbul  o„sishi,  rivojlanishi  va  hosil 
to„plashi uchun sharoit yaratishi kerak. 
 
Sug‘orishni  qator  oralariga  ishlov  bilan  birga  o‘tkazish.  Tuproqni  g„ovak 
holda  va  begona  o„tlardan  toza  tutish  unda  namlik  saqlanishi  va  suvdan  tejamli 
foydalanilishini ta‟minlaydi.  Bunga  qator oralariga ishlov berish va  chopiq qilish 
bilan erishiladi. 
 
Qator  oralariga  birinchi  ishlov  berish  nihollar  ko„ringach,  sug„orish 
boshlanguncha barcha variantlar o„tkaziladi. 
 
Ikkinchi  va  undan  keyin  ishlovlar  tuproq obi-tobiga kelganda har  variantda 
alohida  bajariladi.  Qancha  suv  berilsa,  kultivatsiyalar  ham  shuncha  o„tkaziladi. 
Chopiqlar soni va muddatlari barcha variantlar uchun bir hil bo„ladi. 
 
Sug‘orishni  o‘g‘itlash  bilan  qo‘shib  o‘tkazish.  Pahta  hosili  va  uning 
shakllanishi  sur‟atlariga  o„g„itlar  va  ularni  solish  muddatlari  sezilarli  ta‟sir  etadi. 
SHuning  uchun  sug„orish  bo„yicha  tajribalarda  o„g„itlar  barcha  variantlarda  bir 
muddatda solinishi kerak. 
 
O„g„itlar  sug„orish  tartibi  bilan  majmui  o„rganilgandan  tajribalarda  o„g„itli 
variantlar sug„oriladigan variantlar ustiga tushishi, ya‟ni sug„oriladigan variant o„z 
ichiga bir necha o„g„itlar bo„yicha variantlarni olishi kerak. Bu sug„orish va undan 
keyingi ishlovlarni osonlashtirish uchun qilinadi.  
 
O„g„itlarning  umumiy  me‟yori  mo„ljallangan  hosiliga  qarab  hisoblanadi. 
Oziqa moddalar nisbati mavjud yo„riqnomalar asosida belgilanadi. 
 
G‘o‘zani sug‘orish muddatlari.  Sug„orish tartibi va suv qo„yish tehnikasini 
ishlab  chiqish  uchun  sug„orish  soni  va  muddatlari  har  variant  uchun  o„simliklar 
talabi asosida belgilanishi kerak. 
 
Ko„p  yillik  tadqiqotlar  natijasida  o„simliklar  suvga  bo„lgan  talabini 
belgilaydigan  tuproq  namligi,  bargning  so„rish  kuchi,  o„simlik  shirasining 
konsentratsiyasi, o„simliklar rivojlanishining tashqi belgilari va b.q. ko„rsatkichlar 
ishlab chiqilgan.  
 
Bu  ko„rsatkichlardan  tuproq-iqlim  zahob  sho„rlanganligi  va  joylashish 
chuqurligi  turlicha  sharoitlarda  g„o„zaning  maqbul  sug„orish  tartiblarini, 
navlarning  sug„orish  tartibini,  shuningdek,  sug„orish  tartiblarini  o„g„itlash  bilan 
birgalikda,  tup  qalinligi  va  boshqa  omillarni  o„rganishda  foydalaniladi.  Ular 
g„o„zaning  yuqori  hosil  berish  bo„yicha  potensional  imkoniyatlarini,  shuningdek, 
amal  davridagi  turli  pallalarda  o„simliklarning  suv  tanqisligiga  munosabati 
namoyon etilishiga va suv tanqisligida hosil yo„qotilishining oldini olish choralari 
ishlab chiqilishga imkon beradi. 
 
G‘o‘zani  tuproq  namligi  bo‘yicha  sug‘orish.  G„o„zaning  sug„orish 
muddatini  tuproq  namligi  bo„yicha  belgilash  eng  ishonchli  uslublaridan 
hisoblanadi. 


84 
 
 
Pahtadan  yuqori  hosil  olish  uchun  tuproqda  o„simlik  o„zlashtira  oladigan 
doimiy namlik bo„lishi kerak va unda maqbul namlik darajasi ta‟minlanishi zarur. 
Ammo  tuproqdagi  namlik  hamma  vaqt  ham  o„simliklar  o„zlashtira  oladigan 
holatda bo„lmaydi. Masalan, bir hil namlikda (12%) qumuq tuproqdagi o„simlikda 
namlik tanqisligi seziladi, qumloq tuproqda esa, shu namlik o„simlik uchun maqbul 
ko„rsatkichga yaqin bo„ladi. 
 
Shuning  uchun  tuproq  namligi  o„simlik  o„lashtira  olishini  ko„rsatuvchi 
nisbiy  qiymatlarida  ifodalanadi.  Bunday  birlik  cheklangan  dala  nam  sig„imi 
(CHDNS)ga nisbatan foizlarda hisoblangan namlikdir. CHDNS tuproq tuzilishi va 
mehanik  tarkibiga  ko„ra,  keskin  o„zgaradi.  Qumli  tuproqlarda  bu  tuproq  vazniga 
nisbatan  10-11%,  og„ir  soz  tuproqlarda  esa,  20-27%  ga  teng  bo„ladi.  Ushbu 
ko„rsatkich  o„simlik  o„zlashtira  oladigan  namlikning  pastki  chegarasi  deb  atalib, 
undan kam namlikda o„simlikda suv tanqisligi alomatlari, ya‟ni o„sishdan to„htash, 
hosil tugunchalarining to„kilishi, eng issiq paytda barglar turgorining yo„qolishi va 
h.k. namoyon bo„ladi. Maqbul tuproq namligining pastki chegarasi hisoblangan bu 
ko„rsatkich o„simlikda suvga ehtiyoji paydo bo„lganini bildiradi, sug„orish muddati 
kelganidan  dalolat  beradi.  Bu  birlik  CHDNSga  nisbatan  foizda  ifodalanadi,  turli 
tuproqlarda  har  hil  qiymatga  ega.  Masalan,  g„o„za  gullashigacha  va  gullash-hosil 
tugish pallasida u 65 dan 75% gacha o„zgaradi. Faqat ko„sak ochilgan paytdagina 
namlik 55-60 gacha kamaytirilishi mumkin. 
 
Tuproq  maqbul  namligining  pastki  chegarasini  turli  tuproq-iqlim 
sharoitlarida  rivojlanish  davrlariga  qarab,  har  hil  namlikni  talab  qiladi.  Shuning 
uchun  har  bir  navga  mos  maqbul  namlik  tizimini  ishlab  chiqish  maqsadida  turli 
variantlar  sinab  ko„riladi:  CHDNSga  nisbatan  65-65-60  (65%),  65-70-60  (65%), 
70-70-60  (65%)  va  75-75-60  (65%).  Bu  uch  hadli  tizimning  birinchisi-shonlash 
davrigacha namlikni, ikkinchisi-gullash-hosil tugish davridagi va uchinchisi-pahta 
ochilishi  davridagi  namlikni  ifodalaydi.  Erta  pishar  g„o„za  navlari  sug„orish  oldi 
namlikning  yuqori  bo„lishini  talab  etadi. Shuning  uchun  ular  tizimiga  CHDNSga 
nisbatan 80-80-60 (65) tizimi kiritiladi. 
 
O„rta  sho„rlangan  va  zahob  yuza  joylashgan  erlarda  sug„orish  oldi  namligi 
tizimini quyidagicha bo„lishi kerak: 70-70-65%, 70-80-65%. 
 
Zahob  yuza  bo„lganda  namlik  bo„yicha  sug„orish  mumkin  emas,  chunki  u 
CHDNS dan yuqoridir. G„o„za rivojlanishning ba‟zi davrlari uchun ham sug„orish 
oldi  namligini  o„zgartirish  mumkin  (masalan,  70-75-60%,  75-70-60%  va  b.q.) 
belgilangan namlikdan farq CHDNSga nisbatan 1-2% dan oshmasligi kerak. 
 
Sug„orish  me‟yori  dala  nam  sig„imidagi  namlik  zahirasi  bilan  sug„orish 
oldidan aniqlangan namlik orasidagi ayirma +10% (bug„lanishga sarf bo„lgan suv) 
dan iborat bo„ladi. 
 
Tuproq namligi bo„yicha sug„orish muddati aniqlanishida o„simlikning ildizi 
tarqalgan  qatlam  hisobga  olinadi.  Zahob  chuqur  joylashgan  erlarda  birinchi  suv 
(shonalashgacha)  muddati  0-50  sm.  chuqurlikdagi  tuproq  namligi  bo„yicha 
aniqlanadi.  Ikkinchi  suvdan  boshlab  gullash  davrida  0-100  sm.  dagi  namlik 
bo„yicha  beriladi  va  ohirgisi  pahta  ochilishida  0-70  sm.  qatlamdagi  namlik 
bo„yicha aniqlanadi. 


85 
 
 
O„tloq  tuproqlarda  (zahob  1,5-2  m.)  gullashgacha  sug„orish  muddati  0-50 
sm.  qatlamda,  gullash  boshlanishi  bilan  0-70  sm.  dagi  tuproq  namligi  bo„yicha 
belgilanadi. 
 
O„tloqi  va  o„tloq-botqoq-tuproqlarda  (zahob  1  m  atrofida)  amal  davri 
davomida 0-50 sm. tuproq qatlami namligi hisobga olinadi. 
 

Download 5,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   98




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish