Chiqarish markazi

vegetatsion 
tajribalarda 
assasan Vagner va Mitechrlih idishlaridan foydalaniladi. Bu idishlar 
tunika yoki ruhlangan tunikalardan tayyorlanadi, kattaliga 30h30 sm. yoki 40h40 
sm. ko„rinishi chelak (satil) shaklida bo„ladi. Idishlarga solinadigan tuproqlar 
dalaning 0-30 sm li qatlamidan olinadi. O„g„itlar samaradorligi yuqori bo„lishi 

---

79 
uchun tuproq kam unumli erlardan olinishi kerak. Tuproq keltirilgach, elanadi. 
Idishlar yahshilab yuvilgach, quritilib, qora lak bilan qoplanadi. Vegner idishi 
ichiga 2,0-2,5 sm. diametrli metall yoki shisha quvur (trubka) o„rnatiladi va 
sug„orishda foydalaniladi. Idishning yana bir tarkibiy qismi –bu taroq 
(grsbыщyok)dir. Idishlar tubiga, taroqning ikki yog„iga yahshilab yuvilgan 3-4 kg 
mayda (yong„oqdek) toshchalar solinib, barchasining og„irligi bir me‟yorga 
keltiriladi. 
Sug„orish trubkasi idish tubiga taqalib qolmasligi uchun pastki qismi 
«Delta» shaklida bukib qo„yiladi. Toshchalari va tuproqni ajratib turish uchun ikki 
qavat doka yoki qog„ozdan foydalaniladi. Idishlarga bir hil og„irlikdagi tuproq 
solinib, pastki 4-5 sm. qismi qo„lda yoki tayoqcha yordamida bosiladi. Tuproq 
zichligi pastdan yuqoriga kamayib borishi kerak. Idishning yuqori qismi 2-3 sm. 
qoldiriladi. Odatda, Vagner idishlariga o„rtacha namlikdagi 25-26 kg tuproqdan 
solinadi va ulardan har birining umumiy og„irligi bir hil bo„lishiga ahamiyat 
beriladi. 
Idishlarga solingan tuproqning dastlabki agrokimyoviy hususiyatlarini 
aniqlash uchun namunalar olinadi. Tajribalarda qo„llanilayotgan o„g„itlarning 
maqbul me‟yorlari N-7, R
2
O
5
-5, K
2
O-3,5g. ga tengdir. Azotli o„g„itlar ekishda 
quruq holatda (1g), o„simlik bilan 2-3 chinbargligida (2,0g), shonalashda (2,0g), va 
gullashda (2,0g) suvda erigan holatda qo„llaniladi. Fosfor va kaliyli o„g„itlarning 
yillik me‟yorlari idishlarga ular to„ldiralayotgan tuproq bilan yahshilab aralashtirib 
solinadi. Ta‟kidlash kerakki, vegetatsion tajribalarda asosan o„g„it me‟yorlari va 
turlarining samaradorligi o„rganiladi. Bunda ularning qo„llash muddatlari va 
usullarini o„rganish maqsadga muvofiq emas. 
O„simliklarni sug„orish ishlari qo„lda bajariladi. Tuproqning namligi 
kapillyar nam sig„imiga bog„liq holda hisoblanib, torozida tortib, suv quyiladi. 
Tuproq namunalari mahsus bur yordamida o„simlikning rivojlanish davrlariga mos 
holda olinadi. O„simlik namunalarini olish uchun har bir idishda yaganadan so„ng 
8 tadan o„simlik qoldiriladi. Bunda 2-3 chinbargligida 4 tadan (4 qaytariqdan 16 
ta), shonalashda 2 tadan va gullashda 1 tadan o„simlik olinadi, ohirida hosilni 
hisoblash uchun 1 tadan o„simlk qoldiriladi. 
Boshoqli don (bug„doy, arpa) va ildizmevali (qand lavlagi) o„simliklarni 
o„g„itlash tajribalarini vegetatsio usulda o„tkazish maqsadga muvofiq emas. 
Lizimetrlar sharoitida 
o„simliklarni o„g„itlash bo„yicha o„tkaziladigan 
tajribalar maqsad va vazifalariga qarab olib boriladi. Lizimetrlar betondan yasalib, 
to„rt burchak (1h1, 2h1m, 2h2 yoki 0,5h0,5m) shaklda, chuqurligi 1,5-2,0 m 
bo„ladi. 
Shuningdek, lizimetr temirdan (qalinligi 1sm) yasaladi va truba shaklida 
bo„lishi mumkin. Ularning chuqurligi maqsadga muvofiqdir: 1-2 m bo„ladi. 1 metr 
qalinlikda tuproq va pastki 0,5 m da tosh-qumli filtri bo„ladi. Tuproq daladan 
monolit shaklida olinadi yoki har bir (0-30, 30-50, 50-70, 70-100 sm) qatlami 
aolihida olib kelinib, hajm og„irligi hisobga olingan holda zochlab solinadi. Ozuqa 
unsurlarining suv bilan yuvilishini o„rganish uchn mahsus trubkalar o„rnatilish 
mumkin. 

---

80 
Lizimetrlar soni olib borilayotgan variantlarga bohliq bo„lib, tajriba 4 
qaytariqda o„tkaziladi. 
Lizimetrlarda o„stirilayotgan o„simlaklar soni ularning biologik 
hususiyatlariga bog„liq. Masalan, 1 m
2
da g„o„za uchun 10 ta o„simlik (1 gektarda 
100000), boshoqli don ekinlari ekilsa, 100 taga yaqin bo„ladi. Qo„llaniladigan 
o„g„it me‟yorlari maydon hisobiga solinadi. Masalan, 1 ga erga 200 kg azot 
qo„llanilsa, 1 m
2
da 20g fizik yoki tuka holatda 60 g azot solinadi. Fosforli 
o„g„itlardan ammofos qo„llanilsa: 
1ga-75kg R
2
O
5
h=1*75/100=7,5gramm R
2
O
5
1m
2
=h 
Aytish kerakki, 75 kg toza R
2
O
5
olish uchun: 150-46h=100*75/46=163kg 
H-75 
Tukma holatda ammofos qo„llaniladi. 
Uning tarkibida 100-12 h=19,6 kg azot bor. 
163-h 
Lizimetrlar sharoitida sug„orish huddi dala tajribalaridek tuproq namligiga 
qarab o„tkaziladi. Buning uchun Neytron o„lchagich «NIV-2» dan ham foydalanish 
mumkin tuproq qatlamlarini hisobga olish 0-50, 0-100 va 0-70 sm qalinliklarda 
bo„lib, g„o„zani rivojlanish davrlariga mosdir. 
Lizimetrlar sharoitida vegetatsion tajribalardagidan farqliroq o„g„itlarni 
qo„llash samaradorligi barcha omillarga (me‟yorlari, muddatlari usullari va 
turlariga) bog„liq holda olib boriladi. 
Begona o„tlar yulib tashlanmay, balki chopiq qilinib, tuproqqa aralashtirilib 
yuboriladi. Tuproq va o„simlik namunalari huddi dala tajribalardagidek tartibda 
olinadi.