Chiqarish markazi

13.1-jadval 
Oziq moddalar me’yorlarini fizik tuklarga o‘tkazish uchun koeffitsentlar 
O„g„it turlari 
Koeffitsenti 
Ammiakli selitra (N 34%) 
2,94 
Mochevina (N-46%) 
2,17 
Sulfat ammoniy (N 20,5%) 
4,88 
Ammiakli suv (N16,4-20,5%) 
6,09-4,88 
Superfosfat (R
2
O
5
20%) 
5,00 
Superfosfat (R
2
O
5
15%) 
6,67 
Ammofos (N-11-12%, R
2
O
5
46%) 
2,17 
Oddiy superfosfat (R
2
O
5
11-14%) 
9,09-7,14 
UFAU (N-10%,R
2
O
5
10%) 
10,0 
Kaliy hlorid (K
2
O 56-60%) 
1,78-1,66 
Kaliy tuzi (K
2
O-40%) 
2,5 
Tarkibida ikki yoki undan ortiq oziqa unsurlari bo„lgan murakkab o„g„itlarni 
tajribalarda qo„llashda tuk holatda avvalo asosiy element miqdori hisoblanadi, 
so„ngra u bilan birga tushadigan qo„shimcha unsurlar miqdori ham hisoblanadi. 
Masalan: 1ga erga 150kg. Fosfor ammofos hisobida solinishi kerak, bunda 
tukma holatda: 
150h2,17=325,5 kg/ga miqdorida solinsa, uning tarkibida 325-h kg 100-12 
кг
х
0
,
39
100
12
325
azot bo„ladi. Bu miqdordagi azot tajribada qo„llanilayotgan 
yillik azot miqdori cheklab qoldirilishi kerak. 
Misol tariqasida o„g„itlar solishning zarur me‟yorini hisoblashni keltiramiz:1 
gektarga 50 kg sof azot solish kerak. Ho„jalikda sulfat ammoniyning tukida 20% 
azot bo„lgan o„g„it mavjud. Demak, 1ga erga 
кг
250
20
100
50
yoki 50 h 5,0 
(koef.)=250 kg sulfat ammoniy sepish zarur. 

---

71 
Aytaylik, 250 kg. sulfat ammoniy o„simliklar 60h15 tizimda joylashtirilgan 
tajribaga solish kerak. Buning uchun har gektarda 16667 m. masofani bosib o„tish 
lozim. O„g„it me‟yorini (tukda) yo„lning umumiy uzunligiga bo„lib, 1 metrga 
tushadigan o„g„it miqdorini topamiz, u tahminan 15 grammga teng bo„ladi. 
Traktor g„ildiragi chambaragi 3,6 m ligini hisobga olganda, g„ildirak har 
to„liq aylanganda 15g h 3,60=54 g, 10 aylanishda har soshnikdan 540, chetkisidan 
esa 270 g ya‟ni yarim me‟yor o„g„it to„kiladi. 
O„g„it amal davrida qatorning yon tomonidan berilganda chetki o„ng soshnik 
o„g„it o„tkazuvchi quvur bilan ulanmagani uchun o„g„it to„kmaydi. 
Kichik maydonli tajribalarda, ayniqsa, kam me‟yorlari solinganda 
(mikroelementlar, yuqori foizli kaliyli o„g„itlar) mahsus sepish apparatlari 
bo„lmaganligi tufayli o„g„itlar qo„lda sochiladi. Bunda har bir tajriba varianti 
uchun hisoblangan o„g„itlar tortilib, alohida haltachada saqlanadi. Agar bir 
variantda bir necha hil o„g„it solinsa, ular alohida tortilib, haltachalarga joylanadi 
va yorliq (etiketka) lanadi. 
O„g„itli haltachalar tajriba tizimi bo„yicha variantlarga taqsimlanadi. Bu, 
o„g„itlarning o„rni almashib qolishini bartaraf etadi. 
Qo„lda o„g„it sochilganda ob-havo sharoiti va o„g„it sifati hisobga olinadi. 
Shamol esib turganda o„g„it sochilmaydi, chunki bunda o„g„itni bir tekis sochish 
imkoni bo„lmaydi, undan tashqari o„g„itlar shamol bilan variant o„rtasiga uchirib 
ketilishi mumkin. 
Kam miqdordagi o„g„itlarni bir tekis taqsimlash uchun ular tuproq bilan 
aralashtirilib sepilgani durust. 
O„g„itlarnig me‟yorlariga va egat kengligiga bog„liq holda sarflanishi 13.2-
jadvalda keltirilgan. 
13.2-jadval 
Ma‟dan o„g„itlar me‟yorlariga qarab, g„o„za va boshqa chopiqtalab ekinlarni oziqlantirishda to„rt 
qatorli o„g„it sepuvchi apparatning sozlanishi 
O„g„it 
me‟yori (tuka 
holda), kg/ga 
25 mertga o„g„it sarfi, ushbu egat kengligida 
60 sm 
90 sm 
jami, kg. 
bir egatga, g. 
jami, kg. 
bir egatga, g. 
100 
0,60 
150 
0,900 
225 
125 
0,75 
188 
1,125 
281 
150 
0,90 
225 
1,350 
338 
175 
1,05 
263 
1,575 
394 
200 
1,120 
300 
1,800 
450 
225 
1,35 
338 
2,025 
506 
250 
1,50 
375 
2,250 
563 
275 
1,65 
413 
2,475 
619 
300 
1,80 
450 
2,700 
675 
325 
1,95 
488 
2,925 
731 
350 
2,10 
525 
3,150 
788 
375 
2,25 
563 
3,375 
844 
400 
2,40 
600 
3,600 
900 

---

72 
Sepish me‟yoridan qat‟iy nazar, tuproq changsimon va quruq o„g„itlarga 
aralashtirilishi juda muhim. Tuproq o„g„it sepilayotgan variantdan olinadi. 
O„g„itlar me‟yori egatlar soniga bo„linib, so„ng sepiladi.
 
G‘o‘zani bedapoya haydalgan dalada o‘g‘itlash 
bo„yicha o„tkaziladigan 
tajribalar vaqt va zamonda davom ettiriladi. Ya‟ni bu tajribalar bir yo„la 3 dalada 
olib boriladi va bedapoya haydalgandan so„ng birinchi yil (plast), ikkinchi va 
uchinchi yilgi ma‟lumotlar (oborot plasta) birlashtiriladi. Tajriba dalalaridan 
olingan tuproqning dastlabki agrokimyoviy hususiyatlari haqidagi ma‟lumotlar 
yillar bo„yicha 3 yillik jamlanma ilmiy hisobotda alohida-alohida keltiriladi.
G„o„za makajo„horidan va bug„doydan so„ng parvarishlanadigan dalalardagi 
tajribalar har yili alohida dalada olib borilgani uchun avvalo dalalar tuprog„ining 
unumdorlik darajasi bir-biriga yaqin bo„lmog„i kerak. Jamlanma ilmiy hisobotda 
esa bu ma‟lumotlar yillar va dalalar bo„yicha ko„rsatiladi. 
Bug„doyni, makkajo„horini o„g„itlash bo„yicha o„tkaziladigan tajribalar 3 yil 
davomida yangi dalada olib boriladi. Shuning uchun bu dalalar tuprog„ining 
unumdorlitgini ham bir-biriga yaqin bo„lishi kerak. Ilmiy hisobotda dalalar 
tuprog„ining dastlabki agrokimyoviy hususiyatlari haqidagi ma‟lumotlar alohida 
ko„rsatilib, boshqa ma‟lumotlar jamlangan holda keltirilishi mumkin. Bu 
tajribalarda izlanish uchun olinadigan tuproq va o„simlik namunalari shu 
ekinlarning asosiy rivojlanish davrlariga va tajriba maqsadiga mos holda olinadi. 
Beda o„simligini o„g„itlash bo„yicha o„tkaziladigan tajribalar ham vaqt va 
zamonda olib boriladi. Bu tajribalar bir yo„la 3 ta dalada davom ettiriladi va 
olingan ilmiy ma‟lumotlar bedapoya haydalgandan so„ng o„stiriladigan 
g„o„zalardagi kabi jamlanib ko„rsatiladi. 
G„o„zani polietilindan plyonka ostida o„stirishda o„g„itlash bo„yicha 
o„tkaziladigan tajribalar huddi ochiq maydonlardagidek olib boriladi. 
No‟ananaviy agrorudalar (bentonit, glaukonit) fosforit yoki fosfogipsning 
samaradorligi o„g„it sifatida o„rganilayotgan tajribalarda ular tarkibidagi asosiy 
ozuqa unsuri hisobga olinadi. 
Go„ng, argona-mineral kompostlar, biogumusning ho„jalik me‟yorlari 
sochilishda variantlar alohida bo„laklarga ajratiladi. Har bir bo„lakchaga ular 
alohida tortilib, to„kiladi va pashahalar, tirmalar yordamida bir tekis taqsimlanib, 
so„ng haydaladi. 
Mashina terimida (qo„l terimida ham) o„g„itlarning qo„shni variantlarga 
ta‟sirini bartaraf etish uchun ikki chetki qator hisobidan chiqariladi. 8 qatorli 
tajribada hisobli maydonga 4 qator, 12 qatorlida 8 qator kiritiladi. Undan tashqari 
tajribaning yuqori va pastki qismlaridan himoya maydonchalari ajratiladi. Har bir 
maydon kengligi traktorning 1 o„tish kengligiga teng bo„ladi. Tajribalar 2 va undan 
ko„proq yarusda joylashtirilganda himoya maydonchasi 10 metrchani tashkil etadi. 
Bunda har yarusda yuqoridan kelgan suvlar uchun alohida o„qariq va tashlanma 
o„qariqlar ochiladi.