Chet tili o'qitish metodlari va vositalari

4.Darslarni rejalashtirishdagi asosoiy bosqichlar va
ularning turlari:
Dars - ta'lim muassasasida o'quv ishining majburiy asosiy shakli; o'qituvchi va o'quvchining aniq ta'lim, tarbiyaviy vazifalarni hal qilishga qaratilgan harakatlari tizimi.
Chet tili darsimaqsadi va mazmuni bilan farqlanadi - bu kommunikativ nutq faoliyatini o'rgatish,murakkab xarakterga ega (nutq faoliyati ustida ishlaganda, o'qituvchi lingvistik material, ya'ni til va nutq kompleksida ham ishlaydi), ko'rgazmali vositalardan foydalanish (qo'shimcha vositalar, ular yordamchi funktsiyani bajaradi: so'zlarning ma'nolarini ochish).Chet tili darsi ta'lim jarayonining birligi sifatida ushbu jarayonning asosiy xususiyatlariga ega bo'lishi kerak. Darsni qurish uchun asos bo'lib darsning xususiyatlarini, uning tuzilishini, mantiqiyligini va ish usullarini belgilaydigan ilmiy qoidalar to'plamidir. Zamonaviy darsning uslubiy mazmuni muloqot bo'lishi kerak. Bu o'quv jarayonini va muloqot jarayonini quyidagi tarzda o'zlashtirishni anglatadi;
1. Nutq faoliyatining maqsadli tabiati, odam suhbatdoshiga qandaydir tarzda ta'sir o'tkazishga yoki uning bayonoti bilan yangi narsalarni o'rganishga intiladi.2. Nutq faoliyatining turtkili tabiati, shaxs biror narsaga turtki bo'lganligi sababli gapiradi yoki o'qiydi.3. Suhbatdosh bilan muloqot holatini tashkil etuvchi har qanday munosabatlarning mavjudligi.4. O'sha nutqning qo'llanishi real muloqot jarayonida faoliyat ko'rsatadigan, ma'nonia nglatadi.…………………………………………
5. Ushbu guruh talabalari uchun haqiqatan ham muhim bo'lgan muhokama mavzularidan foydalanish. Tarbiyaning texnologiyaviyligi tarbiyalashga yo'naltirilgan ilmiy muammo sifatida o'quvchilarda axloqiy sifatlami shakllantirish va rivojlantirish uchun lozim boigan va komil insonga xos barcha insoniy fazilatlami muayyan shart-sharoitlarda uzluksiz tarbiyalash asosida takomillashtirishni nazarda tutadi, bu esa taiim mazmunining o'ziga xos xususiyatlarini ham belgilaydi. Shu munosabat bilan tarbiyaviy jarayonni harakatga keltiruvchi kuch, turtki asosan nimada ekanligi to'g'risida savol paydo boiadi. Pedagogikada inson tarbiyasiga qo'yiladigan, uning hayotida yuzaga keladigan talablar va uning huquqiy imkoniyatlari, ijtimoiylashuvi, shaxsiy rivojlanish darajasi o'rtasidagi ziddiyatlar bunda asosiy manba bo'lib hisoblanadi. Ushbu talablar uning yosh xususiyatlariga muvofiq kelgandagina, insonni tarbiyalash va uni shaxs sifatida rivojlantirish jarayonining boshlanishiga turtki bo’ladi. L.S.Vigotskiy bolaning biror harakatni kattalaring yordamisiz bajara olishi mumkin bolgan holatini dolzarb rivojlanish hududi deb atagan. Bola o'qish jarayonida biror yangi narsani o'qituvchining yordami bilan salohiyatli tarzda o'zlashtirishga qodir bo’lgan daraja yaqin rivojlanish hududi bilan belgilangan. Hududlar orasidagi masofa ziddiyatli tarbiyaviy holatni vujudga keltiradi — tarbiyaviy jarayonning bunday holati shaxsni shakllantirishda vujudga keladigan va erishiladigan yutuqlar o'rtasidagi tafovut mavjud bo'lganda yuzaga keladi. Bunday qarama-qarshiliklaming paydo bo’lshiga yo‘1 qo'ymaslik uchun o'qituvchi-tarbiyachi belgilangan tarbiyaviy maqsadlami o'z maromida uzluksiz, mukammal amalga oshirishi lozim. Shundagina tarbiyaviy nuqsonlami bosqichma-bosqich bartaraf etishga shart-sharoit yarata olamiz. O'qituvchining tarbiyaviy maqsadlari to‘g ‘ri tanlashi vofyuntaristik (ko‘ngilchanlik) xarakterga ega bo‘lmasligi lozim. U pedagogikaning uslubiyoti, jamiyatda ro'y berayotgan o'zgarishlar, ushbu jarayon yuzasidan qabul qilingan maxsus qonun va qoidalar asosida belgilanadigan maqsadlar va milliy qadriyatlar to'g'risidagi falsafiy tasawurlar, shu www.ziyouz.com kutubxonasiningdek, jamiyat va davlat taraqqiyotining ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va boshqa o'ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi. Tarbiya texnologiyasida 0‘qituvchi tomonidan belgilanadigan maqsadlar turli darajada bo’lshi va bosqichma-bosqich bir biriga bo'ysunishi, ketma-ket bajarilishi mumkin. Biroq tarbiyaviy maqsadning asosiy mohiyati — davlat maqsadlari, ijtimoiy buyurtmalardan kelib chiqishi lozim. Aytish mumkinki, asosiy daraja - mamlakatda inson va uning fuqarolari qadr-qimmati to‘g‘risidagi ijtimoiy tasawurlarni aks ettiradigan maqsadlardir. Ular mutaxassislar tomonidan ishlab chiqiladi, hukumat tomonidan qabul qilinadi, qonunlar va boshqa hujjatlarda qayd etiladi. Keyingi daraja — ta’lm dasturlari va standardarida aks etadigan maqsadlar, ya’ni davlat ta’lim standartlari, maxsus ta’lim tizimlarining va ta’lim bosqichlarining maqsadlari. Eng quyi daraja— muayyan yoshdagi kishilami tarbiyalashda maqsadning birligi. Shaxsni shakllantirish, boshqarish, tarbiyaviy faoliyat natijasida yuksak ma’naviy va axloqiy hislatlarga ega bo’lgan yuqori malakali kadrlar tayyorlash tasodifiy harakatlar orqali emas, balki, oldindan belgilangan va puxta o‘ylab tuzilgan tarbiyaviy maqsadlar asosida olib boriladi. Tarbiyaviy texnologiyada uning maqsadi, shakl va metodlari, shaxsning o'z-o‘zini tarbiyalash va qayta tarbiyalash jihatlari muhim ahamiyat kasb etadi. Shunday ekan, o'qituvchining tarbiyalash maqsadlarini to‘g‘ri belgilashi va g’oya qo’sha olishiga nisbatan g‘oyaviy yondashuv ijtimoiy buyurtma asosida belgilanib, amalga oshirilishida mavjud shart-sharoitlami yaratish talab etiladi.
Ushbu ishning maqsadi: zamonaviy chet tili darsining tuzilishi, xususiyatlari, turlarini ko'rib chiqish. Aloqa pozitsiyasidanuslubiydars mazmuniquyidagi asosiy qoidalar bilan belgilanadi:…………………………………………………………….
1. Individuallashtirish – o’quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olishdan iborat. Kommunikativ ta'lim, birinchi navbatda, ta'lim jarayonida birinchi o'ringa chiqadigan shaxsiy individuallashtirishni nazarda tutadi. Talabalarning barcha individual xususiyatlarini va ularning individual rivojlanishini (xarakter, xotira, nutq tezligi va boshqalar) hisobga olish kerak. Ushbu buxgalteriya hisobi talabalarga tabaqalashtirilgan yondashuvda amalga oshiriladi.
2. Nutq diqqati darsning amaliy yo'nalishini bildiradi. Chet tilidagi nutqiy faoliyat o'rganishning asosiy omilidir. Til emas, balki til bo'yicha darslar qonuniy. Har bir talaba tilni maqsadli o‘rganadi. Agar u yo'q bo'lsa, unda siz uni topishga yordam berishingiz kerak, bu maqsadga erishish uchun hamma narsani qiling. Nutq faoliyati nutq mashqlari tizimi kabi maqsadli. Nutq faoliyati - bu: muloqot qilish qobiliyatini shakllantirish va rivojlantirishning mutlaq vositasi (muloqotda talabalarning doimiy nutq amaliyoti zarur); barcha mashqlar nutqqa qaratilgan bo'lishi kerak; darsdagi talabalarning barcha ishi talaba tushungan maqsad bilan bog'liq bo'lishi kerak; talabaning har qanday nutq harakati turtki bo'lishi kerak; muayyan ibora yoki mavzuni qo'llash kommunikativ ahamiyatga ega bo'lishi kerak; har qanday dars loyihalashda ham, tashkil etish va bajarishda ham nutq bo'lishi kerak
3. Vaziyatlilik - so'z birikmalarining suhbatdoshlar bo'lgan munosabatlari bilan o'zaro bog'liqligi. Shunday qilib, agar u o'quvchilar munosabatlariga asoslangan bo'lsa, muloqot holati yaratilishi mumkin. Har bir ibora vaziyatga bog'liq bo'lishi kerak. Vaziyatlilik nafaqat rivojlanishda, balki nutq ko'nikmalarini shakllantirishda ham zarurdir.
4. Yangilik - nutqiy ko'nikmalarni shakllantirish jarayonida nutqiy vaziyatni doimiy ravishda o'zgartirish kerak; nutq materialini takrorlash uning dars materialiga doimiy kiritilishi tufayli amalga oshiriladi; o‘quv materiallarining mazmuni axborot mazmuni bilan o‘quvchilarda qiziqish uyg‘otishi; yangilik darsning barcha elementlarini tashkil etishda namoyon bo'lishi kerak
3.Darslarni rejalashtirish turlari.