Человеческий капитал мира

Давлатнинг меҳнат бозоридаги роли

• Давлатнинг меҳнат бозоридаги роли асосан қуйидагилардан қуйидагилардан келиб чиқади:
• давлат корхоналарида иш берувчи эканлигидан;
• давлат тараққиёт дастурлари ва йирик лойиҳаларнинг инвестори эканлигидан;
• давлат меҳнат бозори амал қилиши механизмларини тартибга солувчи эканлигидан.
• Давлат давлат секторида йирик иш берувчи сифатида меҳнат бозорида муҳим роль ўйнайди. Ўзбекистонда мустақиллик йилларида ялпи ички маҳсулот ҳажмида давлат мулкининг улуши кескин қисқарди (12.4-расм). Аммо давлат ижтимоий соҳалар – халқ таълими, тиббииёт, маданият, ҳуқуқ-тартибот ва бошқаларда асосий иш берувчидир.
• Давлат иш берувчи сифатида миллий иқтисодиётнинг бошқа соҳаларида ҳам ижтимоий-меҳнат муносабатларига катта таъсир кўрсатади. Масалан, давлат даромадни ошириш сиёсатини амалга оширар экан, у иқтисодиётнинг давлат секторида иш ҳақи миқдорини кўпайтириб, хусусий иш берувчиларни уларга тенглашишга рағбатлантиради.

Ўзбекистонда ялпи ички маҳсулот ҳажмида давлат ва нодавлат секторларининг улуши (ялпи ички маҳсулот умумий ҳажмига нисбатан %)

Давлатнинг меҳнат бозоридаги роли

• Давлат томонидан меҳнат бозорини тартибга солишнинг маъмурий усули янги иш жойларини яратиш, корхоналар фаолиятини лицензиялаш, демография ва миграция жараёнларини тартибга солиш орқали амалга оширилади.
• Давлат томонидан меҳнат бозорини тартибга солишнинг иқтисодий усули кенг қамровлидир. Уларга, жумладан қуйидагилар киради:
• янги иш жойлари яратаётган иш берувчиларга солиқ имтиёзлари тақдим этиш;
• иш билан бандликка кўмаклашиш бўйича давлат жамғармалари ташкил этиш;
• иш билан бандлик тадбирларини молиялаштириш;
• нодавлат секторига давлат буюртмалари бериш;
• иш билан мустақил бандликни рағбатлантириш ва бошқалар.
• Давлат томонидан меҳнат бозорини тартибга солишнинг ташкилий усули меҳнат бозорининг барча иштирокчиларига ижтимоий-иқтисодий шарт-шароитларни яратиш мақсадига йўналтирилган. Давлатнинг бундай тадбирларига ҳудудларни ривожлантириш дастурлари, меҳнат бозорини прогнозлаш, аҳолининг иш билан бандлиги хизматини ташкил этиш, ёшларни касбга йўналтириш ва бошқалар киради.