Chaqiruvga qadar

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA

MAXSUS  TA’LIM VAZIRLIGI

O‘RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA’LIMI MARKAZI

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MUDOFAA VAZIRLIGI

O. ORTIQOV, Sh. UBAYDULLAYEV,  I. TO‘XTASHEV, B. G‘AFUROV

CHAQIRUVGA  QADAR

BOSHLANG‘ICH

TAYYORGARLIK

I qism

Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari

uchun o‘quv qo‘llanma

6-nashri

Òoshkent — «ILM ZIYO» — 2013

---

2

Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi ilmiy-metodik

birlashmalari  faoliyatini  muvofiqlashtiruvchi  Kengash  hamda

O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi ekspert Kengashi

tomonidan  nashrga  tavsiya  etilgan.

Ushbu qo‘llanmada O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari qo‘shinlarining

turlari va ularning tuzilishi, harbiy Nizomlar haqida tushunchalar, saf amallarini

bajarish, otish qurollari va harbiy texnika turlari, ulardan foydalanish uslublarini

o‘rganish  bilan  birga,  jismoniy  sifat,  chidamlilik,  kuchlilik,  tezlik,  chaqqonlik

bo‘yicha jismoniy mashqlarni bajarish qoidalari, harbiy kasbni mukammal egal-

lamoqchi  bo‘lganlarga  harbiy  o‘quv  yurtlari  va  o‘qishga  qabul  qilish  qoidalari

haqida ma’lumot berilgan.

Sh. UMIRZOQOV — O‘zbekiston Respublikasi Qurolli

Kuchlari Birlashgan shtabining katta ofitseri, podpolkovnik;

S.  SAYAPIN  —  Xalqaro  huquq  magistri  (XQXQ);

A. SOTVOLDIYEV — Nizomiy nomidagi Òoshkent Dav-

lat pedagogika universiteti harbiy kafedrasi katta o‘qituv-

chisi,  zaxiradagi  kapitan;  A.  ALIMQULOV  —  Marha-

mat  suv  xo‘jaligi  kasb-hunar  kolleji  o‘qituvchisi;

M. HOLIQOV — Asaka akademik litseyi o‘qituvchisi.

UO‘Ê 355.233.1 (575.1)(075)

KBK 43.4ya722

Ch31

Òaqrizchilar:

ISBN 978-9943-303-33-1

  © «ILM ZIYO» nashriyot uyi, 2011-y.

© «ILM ZIYO» nashriyot uyi, 2013-y.

---

3

KIRISH

Yoshlarning chaqiruvga qadar boshlang‘ich tayyorgarligi O‘zbe-

kiston  Respublikasining  «Umumiy  harbiy  majburiyat  va  harbiy

xizmat  to‘g‘risida»gi  Qonuni  asosida,  chaqiruvga  qadar  bosh-

lang‘ich tayyorgarlik yoshlarni O‘zbekiston Respublikasi Qurolli

Kuchlari safida xizmat qilishga tayyorlashning tarkibiy qismi bo‘lib,

o‘rta  maxsus,  kasb-hunar  ta’limi  muassasalari  uchun  majburiy

o‘quv  fani  hisoblanadi.

Yoshlarga ta’lim berish jarayonida «Chaqiruvga qadar bosh-

lang‘ich tayyorgarlik»  fanining  vazifasi  quyidagilardan  iborat:

•

mamlakatni qurolli tajovuzdan himoya qilish va mamlakat

mudofaasi haqidagi o‘zlarining O‘zbekiston Respublikasi Konsti-

tutsiyaviy  huquq  va  burchlarini,  harbiy  (2000-yildan  e’tiboran

mudofaa)  doktrinamizning  mudofaa  tavsifi  va  maqsadlarini,

O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari hamda boshqa qo‘shin

turlarining  maqsad  va  vazifalarini  puxta  bilib  olishlari;

•

  O‘zbekiston  Respublikasining  «Mudofaa  to‘g‘risida»gi,

«Umumiy  harbiy  majburiyat  va  harbiy  xizmat  to‘g‘risida»gi

Qonuni,  Vazirlar  Mahkamasining  «O‘zbekiston  Respublikasi

fuqarolarining  safarbarlik  chaqiruv  rezervidagi  xizmatini  tashkil

qilish to‘g‘risida»gi qarori, O‘zbekiston Respublikasi fuqarolarining

harbiy  hisobi  to‘g‘risidagi  Nizomini,  harbiy  xizmatni  o‘tashdan

bo‘yin  tovlash  va  sodir  etilgan  harbiy  jinoyatlar  uchun  qonun-

larda  belgilangan  ma’muriy  va  jinoiy  javobgarliklarni  bilishlari;

•

 harbiy qasamyod va O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuch-

lari Nizomlarining asosiy talablarini chuqur anglagan holda o‘rga-

nishlari;

•

  harbiy  qismning  qurollanishi,  harbiy  texnikasi  va  shaxsiy

tarkibning  joylashish  faoliyati  bilan  tanishishlari;

---

4

•

  harbiy  ish  asoslarini,  zaruriy  harbiy  bilimlarni  va  amaliy

ko‘nikmalar,  shuningdek,  jismoniy  chiniqish  va  ruhan  bardam

bo‘lishni  o‘rganishlari;

•

  fuqaro  himoyasi  va  tibbiy  bilim  asoslarini  egallashlari;

•

  «Chaqiruvga  qadar  boshlang‘ich  tayyorgarlik»  fanini  o‘z-

lashtirgan o‘quvchilar O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari

safiga harbiy xizmatga chaqirilgan paytda Vatanni himoya qilishda

o‘zining konstitutsiyaviy burchini benuqson bajarishlari va qisqa

muddatda ularga ishonib topshirilgan zamonaviy qurollar hamda

harbiy  texnikalarni  bilishlari  lozim.

Yoshlarga harbiy ta’lim berishda ularga qo‘shinlarning o‘quv

jangovar faoliyatida bajariladigan mashqlar, harakatlar va amallarni

harbiy  qismlardagiga  mumkin  qadar  yaqinlashtirilgan  holda

o‘rgatish nazarda tutiladi. Bu mashqlarni ko‘p marotaba takrorlash

natijasida  yoshlarda  zaruriy  harbiy  bilimlar  va  kasbiy  mahorat

asoslari yuzaga keladi.

Chaqiriluvchilarni  harbiy  xizmatga  tayyorlash  O‘zbekiston

Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  umumiy  rahbarligi  ostida

o‘tkaziladi. Qoraqalpog‘iston  Respublikasi  Vazirlar  Kengashi,

viloyat,  shahar  va  tuman  hokimliklari  chaqiriluvchilarni  harbiy

xizmatga  tayyorlash  ishlarini  moliyalashtirish  hamda  moddiy-

texnik  jihatdan  ta’minlashni  amalga  oshiradilar,  o‘quv-moddiy

bazasini barpo etgan holda bunday tayyorgarlikning tashkil etilishi

uchun  javobgar  hisoblanadilar.

Chaqiriluvchilarni harbiy xizmatga tayyorlashni tashkil etish,

amalga oshirish va natijalarini nazorat qilib borish, «Chaqiruvga

qadar  boshlang‘ich  tayyorgarlik»  fanining  o‘qitilishini  uslubiy

jihatdan ta’minlash O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi,

shuningdek, ta’lim muassasalari bo‘lgan vazirliklar, Davlat qo‘mi-

talari  va  idoralar  tomonidan  amalga  oshiriladi.

«O‘z istiqloli va ozodligining qadrini bilmaydigan, uni himoya

qila  olmaydigan,  bunga  kuch-qurbi  yetmaydigan  millat  hech

qachon erkin yashay olmaydi», degan fikrning tarixiy bir isboti

tariqasida «Agar kimki, o‘z armiyasini boqmasa, ertaga o‘zgalar

armiyasini boqishga majbur bo‘ladi», degan hikmatni hech qachon

unutmaslik  zarur,  deb  o‘ylayman.  Bu  so‘zlarda  nafaqat  chuqur

ma’no, balki o‘ta achchiq haqiqat ham bor», deydi Prezidentimiz

I.A.  Karimov  o‘zining  «Milliy  armiyamiz  mustaqilligimizning,

tinch va osoyishta hayotimizning mustahkam kafolatidir» kitobida.

---

5

Respublikasining mudofaa doktrinasi — umumdavlat ahamiya-

tiga molik yirik hujjat. U davlat strategiyasining muhim qismi  bo‘lib,

harbiy siyosat asosida, harbiy faoliyat hamda harbiy qurilishning

yo‘nalishi va harbiy kadrlar uchun majburiy hisoblangan harbiy

nazariya va amaliyotining asosiy, yetakchi, rasman qabul qilingan

qarashlari  va  qoidalarini  aks  ettiradi.

O‘zbekistonning mudofaa doktrinasi Markaziy Osiyo mintaqa-

sida hozirgi harbiy-siyosiy holat, harbiy xavfning yashirin turdagi

manbalari,  bosh  harbiy  strategik  vazifalar,  qurilish  tamoyillari

va  Qurolli  Kuchlarni  qo‘llash  shartlari,  Qurolli  Kuchlar,  xalq

hamda mamlakatni mudofaaga tayyorlash masalalarini o‘z ichiga olgan.

Mudofaa doktrinasining ushbu tamoyillari mudofaa masalalarini

tushunish  va  hal  qilishga  nisbatan  qarashlarning  birdamligini

ta’minlashda katta ahamiyat kasb etadi.

O‘zbekiston Respublikasining mudofaa doktrinasi uch asosiy

bo‘limdan  iborat:

I. Umumiy  qoidalar.

II. Doktrinaning  siyosiy  jihatlari.

III. Doktrinaning  harbiy-tashkiliy  jihatlari.

Mudofaa doktrinasining asosiy ustunliklari quyidagicha: siyosiy

nuqtayi nazardan «urush va harbiy tajovuzni bartaraf etish — bosh

strategik yo‘nalishdir», degan qoidaning mavjudligi. Shu munosabat

bilan O‘zbekiston Respublikasi quyidagicha aks etgan aniq maj-

buriyatlarni  o‘z  zimmasiga  oladi:

• 

O‘zbekiston  Respublikasi  yoki  O‘zbekiston  bilan  o‘zaro

harbiy  yordam  to‘g‘risidagi  muvofiq  shartnomalarga  aloqador

boshqa davlatlarga qilingan bosqinchilikni qaytarishdan tashqari

hollarda o‘z Qurolli Kuchlarini o‘zga davlatlarga qarshi qo‘llamaydi;

• 

hech  kimga  tahdid  solmaydi  va  jahonning  biron  davlatini

o‘zining dushmani, deb hisoblamaydi hamda ularning birontasiga

na  hududiy,  na  boshqa  da’vogarlik  qilmaydi  va  xalqaro  huquq

asoslari, o‘zaro xavfsizlik manfaatlarini inobatga olgan holda barcha

mamlakatlar  bilan  munosabat  o‘rnatishga  tayyor;

• 

yadrosizlik  tamoyillarini  qo‘llab-quvvatlaydi,  amal  qiladi;

• 

yadro qurolini joylashtirmaslik, ishlab chiqarmaslik va  sotib

olmaslik.

O‘zbekiston ushbu tamoyillarga amal qilib  qolmay, mintaqa-

mizda tinchlik va barqarorlik bo‘lishini xohlaydi, shuning uchun

---

6

imkon  qadar  kurashadi  hamda  so‘zsiz  aql-idrokning  g‘alabasi,

o‘z  irodasini  tatbiq  etish  orqali  erishiladi,  deb  hisoblaydi.

Harbiy  tashkilotchilik  borasida  mudofaa  doktrinasi  Markaziy

Osiyo mintaqasining o‘ziga xos jihatlarini, harbiy xavfning yashirin

manbalarini, hozirgi zamon urushlariga xos xarakter va oqibatlarni

inobatga olib, bosh harbiy strategik vazifalarni aniq belgilaydi. Bu

tinchlik  davrida  zarur,  yetarli  darajada  respublikaning  hududiy

yaxlitligini,  uning  suverenitetiga  yo‘naltirilgan  turli-tuman  ig‘vo-

garlik va tajovuzni batamom yo‘qotishni kafolatlovchi davlatning

mudofaa  qudratini  saqlash,  mustaqil  ravishdagi  singari  jamoaviy

xavfsizlik  haqidagi  Shartnoma  ishtirokchi  davlatlarning  Qurolli

Kuchlari bilan hamkorlikda bosqinchilarga zarba berish uchun uning

Qurolli Kuchlarining doimo har tomonlama shayligini ta’minlash

demakdir.  Urush  paytida  —  bosqinchilikning  kafolatli  tarzda

qaytarilishi:  o‘z  kuchlari  singari  O‘zbekiston  Respublikasi  bilan

muvofiq shartnomalarga asosan, aloqador boshqa davlatlarning harbiy

kuch-qudrati hamkorligida bosqinchiga qaqshatqich zarba berish.

Mudofaa doktrinasi Qurolli Kuchlar qurilishi tamoyillarini bel-

gilaydi. Unda, jumladan, O‘zbekiston Respublikasini himoya qi-

lishga  qodir  qo‘shin  turlarini  muvozanatli  rivojlantirish  qaror

topganligi ta’kidlangan. Va nihoyat, mudofaa doktrinasi Qurolli

Kuchlar oldida turgan vazifalarni yuksak saviyada bajarish maq-

sadida tezkor va jangovar tayyorgarlik muammolarining umumiy

shakllarini, shaxsiy tarkib ta’lim-tarbiyasi ustunliklarini ko‘rsatib

bergan.

Doktrinada Markaziy Osiyo mintaqasi hozirgi paytda xalqaro

terrorchilik, diniy ekstremizm va aqidaparastlikni yoyishga, minta-

qadagi  mamlakatlarni  o‘zlari  tanlagan  demokratik  taraqqiyot

yo‘lidan  qaytarishga  urinayotgan  —  qo‘poruvchi  markazlarning

o‘ta manfaatdor obyektiga aylanayotgani hisobga olingan. Bunday

sharoitda  davlatning  eng  muhim  vazifasi  Mudofaa  vazirligi,

zamonaviy  qurol-aslahaga  ega,  professional  jihatdan  yaxshi

tayyorlangan qism va bo‘linmalarni tashkil etish, mamlakatning

yagona  himoya  va  mudofaa  tizimini,  barcha  qo‘shin  turlari  va

idoralari o‘zaro hamkorligining samarali mexanizmini shakllan-

tirishdan  iboratdir.

Qabul qilingan doktrina mutlaqo mudofaaviy xususiyatga ega

bo‘lib,  O‘zbekiston  Respublikasining  tinchlikparvar  siyosati

---

7

ifodasidir. Doktrinada vazirlik va idoralarning, davlat va nodavlat

tashkilotlari,  muassasalarining  mamlakat  mudofaa  salohiyatini

ta’minlash borasidagi o‘rni va mas’uliyati belgilab berilgan. Doktrina

qoidalarini amalga oshirish Vatanimizning har bir fuqarosi uchun

muqaddas  burchdir.

Mintaqamizdagi  harbiy-siyosiy  vaziyat,  Qurolli  Kuchlarda

amalga oshirilayotgan islohotlar, yoshlarning harbiy xizmatga qizi-

qishining  kuchayishi  hamda  davlat  mudofaa  qudratini  yanada

mustahkamlash maqsadida «Umumiy harbiy majburiyat va harbiy

xizmat  to‘g‘risida»gi  Qonun  2002-yil  dekabrda  bo‘lib  o‘tgan

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining II chaqiriq X sessiya-

sida  qayta  tahrir  qilingan  holda  qabul  qilindi.  Qonunda  harbiy

xizmatni tashkil etish masalalari takomillashtirilib, harbiy xizmat-

ning  quyidagi  turlari  joriy  etildi:

• 

muddatli  harbiy  xizmat;

• 

safarbarlik  chaqiruvi  rezervidagi  harbiy  xizmat;

• 

kontrakt  (shartnoma)  bo‘yicha  harbiy  xizmat;

• 

O‘zbekiston  Respublikasi  Qurolli  Kuchlari  safida  harbiy

xizmatni  o‘tagan  rezervchilar  xizmati.

Muddatli harbiy xizmat yoshidagi fuqarolarning oddiy askarlar

va serjantlar tarkibi lavozimlarida, shuningdek, muqaddam harbiy

xizmatni o‘tamagan ofitserlarning qonun hujjatlarida belgilangan

muddat mobaynida Qurolli Kuchlar safidagi majburiy xizmatidir.

Muddatli  harbiy  xizmat  kalendar  hisobida  oddiy  askarlar  va

serjantlar  uchun  12  oy,  oliy  ma’lumotli  shaxslar  uchun  9  oy

qilib belgilandi.

Qonun  asosida  harbiy  xizmatning  yangi  turi  –  safarbarlik

chaqiruvi rezervidagi harbiy xizmat joriy etildi. Muddatli harbiy

xizmatni o‘tashga yaroqli hamda chaqirilish muddatini kechiktirish

va  chaqirilishdan  ozod  etilishi  huquqiga  ega  bo‘lmagan,  biroq,

Qurolli  Kuchlar  safiga  navbatdagi  muddatga  chaqirilmagan

shaxslar  safarbarlik  chaqiruvi  rezervi  safiga  olinadilar.

Safarbarlik  chaqiruvi  rezervidagi  xizmat  hududiy  tamoyil

asosida oylik yig‘inlar tarzida tashkil etiladi hamda chaqiriluvchilar

tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining maxsus

hisobvarag‘iga pul badallari kiritilishini nazarda tutgan. Safarbarlik

chaqiruvi rezervidagi xizmat safiga fuqarolar 27 yoshga to‘lgunga

qadar  olinadilar  va  har  yilgi  harbiy  yig‘inlarga  jalb  etilishlari

---

8

mumkin, favqulodda vaziyatlar yoki O‘zbekiston Respublikasiga

qarshi  harbiy  tajovuz  ro‘y  bergan  taqdirda  esa,  haqiqiy  harbiy

xizmatga chaqiriladilar. Safarbarlik chaqiruvi rezervidagi xizmatni

o‘tagan fuqarolar 27 yoshga to‘lganlaridan keyin, Qurolli Kuchlar

rezervi  xizmat  safiga  olinadi.

Safarbarlik chaqiruvi rezervidagi xizmat safiga olingan shaxslar

to‘laydigan pul badallari miqdori va ularni to‘lash tartibi O‘zbe-

kiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan

Nizom  bilan  belgilanadi.  Bu  mablag‘lar  muddatli  harbiy

xizmatdagi muddatli harbiy xizmatchilarning pul va moddiy ta’mi-

notini  oshirish,  shuningdek,  safarbarlik  chaqiruvi  rezervidagi

xizmat safiga olingan shaxslarning harbiy yig‘inlarini o‘tkazishga

aniq  maqsadli  yo‘naltirilgan  bo‘ladi.

Safarbarlik chaqiruvi rezervidagi xizmatni tashkil etish va o‘tash

tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan

tasdiqlanadigan  O‘zbekiston  Respublikasi  fuqarolarining  harbiy

xizmatni  o‘tash  tartibi  to‘g‘risidagi  Nizom  bilan  belgilanadi.

Qurolli Kuchlar islohotlarida professional armiya tashkil etish aso-

siy strategik vazifa hisoblanadi. Shu sababli, Qurolli Kuchlarni tash-

kil etishda, kontrakt bo‘yicha harbiy xizmat alohida ahamiyatga ega.

Harbiy  xizmatni  kasb  tariqasida  tanlagan  fuqarolar  kontrakt

bo‘yicha  harbiy  xizmatni  oddiy  askarlar,  serjantlar  va  ofitserlar

tarkibi lavozimlarida o‘taydilar. Harbiy xizmatni o‘tash muddatlari

va  asosiy  shartlari  kontraktda  belgilanadi.  Dastlabki  kontrakt

xizmatini oddiy askarlar va serjantlar tarkibi lavozimlarida o‘tash

bo‘yicha 3 yil, ofitserlar tarkibi lavozimlarida o‘tash bo‘yicha 5 yil

muddatga tuziladi.

Harbiy xizmatning kontraktda nazarda tutilgan muddati oliy

harbiy ta’lim muassasalarining kursantlari bilan o‘qish davri uchun

kelgusida ularning ofitserlar tarkibi lavozimlarida harbiy xizmatni

kamida  besh  yil  majburiy  o‘tash  sharti  bilan  kontrakt  tuziladi.

Kontrakt  muddati  tugagandan  keyin,  taraflarning  kelishuvi

bilan, bu muddat yangi kontrakt tuzish orqali uzaytirilishi mumkin.

Kontrakt  bo‘yicha  harbiy  xizmatni  o‘tash  tartibi  va  muddati

O‘zbekiston  Respublikasi  fuqarolarining  harbiy  xizmatni  o‘tash

tartibi  to‘g‘risidagi  Nizom  bilan  belgilanadi.

Qonunda xizmatning yana bir turi sifatida Qurolli Kuchlar safida

harbiy xizmatni o‘tagan rezervchilar xizmati ko‘rsatildi. Rezerv-

chilar  xizmati  haqiqiy  harbiy  xizmatni,  shuningdek,  safarbarlik

---

9

chaqiruvi rezervdagi xizmatini o‘tagan oddiy askarlar, serjantlar

va  ofitserlar  tarkibidan  tashkil  etiladi.  Bu  Qurolli  Kuchlarning

qo‘shilmalari, qismlari va bo‘linmalari safini urush davrida taqozo

etiladigan shtatlar darajasiga qadar to‘ldirish, shuningdek, urush

davri taqozo etadigan tuzilmalarni kuchaytirish maqsadida umumiy

harbiy  majburiyat  asosida  joriy  etiladigan  harbiy  xizmat  turidir.

Rezervchilar sifatida xizmatni o‘tayotgan harbiy xizmatga maj-

burlar  tinchlik  davrida,  qoida  tariqasida,  qo‘shinlarning  jango-

var tayyorgarligini saqlab turish, rezervchilarning harbiy hisobdagi

ixtisoslik bo‘yicha majburiyatlarini tinchlik va urush davrida bajarishi

zarur  bo‘lgan  ko‘nikmalarini  saqlab  qolish  va  takomillashtirish

maqsadida harbiy qismlar bazasida hududiy tamoyil asosida tashkil

etiladigan harbiy tayyorgarlik bo‘yicha harbiy yig‘inlarni o‘tashga

jalb etilishlari mumkin.

Rezervchilardan  urush  davrida  ham,  tinchlik  davrida  ham

O‘zbekiston  Respublikasiga  qarshi  harbiy  tajovuz  tahdidi  va

mamlakat  xavfsizligiga  tahdid  tug‘ilganda,  tabiiy  ofatlar  hamda

favqulodda  vaziyatlar  oqibatlarini  bartaraf  etishda  O‘zbekiston

Respublikasi Prezidenti Farmoniga binoan, qo‘shilmalar va qism-

lar  tarkibida  jangovar  maqsadlar  bo‘yicha  foydalanish  mumkin.

O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlar safida harbiy xizmatni

o‘tagan rezervchilar xizmatda bo‘lgan shaxslarga davlat tomonidan

ma’lum  darajadagi  imtiyozlar  beriladi.

«Umumiy  harbiy  majburiyat  va  harbiy  xizmat  to‘g‘risida»gi

Qonunning  12—17-moddalarida  fuqarolarni  harbiy  xizmatga

tayyorlash  xususida  to‘xtalib  o‘tilgan.  Shu  bilan  birga  chaqi-

riluvchilarni  harbiy  xizmatga  tayyorlash  ishlarida,  O‘zbekiston

Respublikasi Mudofaa vazirligi va shuningdek, boshqa mutasaddi

vazirliklar hamda tashkilotlarning bu borada olib borishlari lozim

bo‘lgan ishlarni ko‘rsatib o‘tadi. Qonunning 13-moddasida mazkur

fan, shu jumladan, fuqaro muhofazasi bo‘yicha tayyorgarlik o‘quv

dasturidagi majburiy fan ekanligi hamda bu fan akademik litsey

va kasb-hunar kollejlarida tahsil olayotgan o‘quvchilarning qaysi

bosqichlarida o‘tilishi, shuningdek, bu fanning mamlakat xavfsiz-

ligi, aholining barqaror hayot kechirishini ta’minlash maqsadida

o‘zlashtirishi past bo‘lgan o‘quvchilar uchun mahalliy hokimiyat-

lar tomonidan mudofaa-sport sog‘lomlashtirish lagerlarini tashkil

etish  qayd  etib  o‘tilgan.