Ч а с т ь I i I главный редактор

Muhokama va natijalar
«Bag'rikenglik tamoyillari Deklaratsiyasi'da bag'rikenglik 
tushunchasiga shunday ta'rif berilgan: «Bag'rikenglik-bizning 
dunyomizdagi turli boy madaniyatlarni, o'zini ifodalashning va 
insonning alohidaligini namoyon qilishning xilma-xil usullarini 
hurmat qilish, qabul qilish va to'g»ri tushunishni anglatadi. Uni 
bilim, samimiyat, ochiq muloqot hamda hur fikr, vijdon va 
e'tiqod vujudga keltiradi. Bag'rikenglik — turli tumanlikdagi 
birlikdir. Bu faqat ma'naviy burchgina emas, balki siyosiy va 
huquqiy ehtiyoj hamdir. Bag'rikenlik — tinchlikka erishishni 
musharraf qilguvchi va urush madaniyatsizligidan tinchlik 
madaniyatiga eltuvchidir». «Bag'rikenglik» tushunchasi ilmiy 
faoliyat va ijtimoiy hayotning turli sohalari, jumladan, siyosat 
va siyosatshunoslik, sotsiologiya, filosofiya, ilohiyot, ijtimoiy 
axloq, qiyosiy dinshunoslik kabi sohalarda keng istifoda 
etiladigan tushunchalardan biri hisoblanadi. Lotincha tolerare, 
ya'ni «chidamoq», «sabr qilmoq» ma'nosini anglatgan bu so'z, 
asosan bir insonning boshqa inson dunyoqarashiga toqat 
qilishini bildirsa-da, etimologik tahlil uning tom ma'nosini 
doim ham ochib beravermaydi. Shu o'rinda, YUNESKO 
«Bag'rikenglik tamoyillari Deklaratsiyasi'da «tolerant» ya'ni 
«bag'rikenglik» tushunchasiga berilgan ta'riflarni keltirib 
o'tmoqchimiz:
1.2. Bag'rikenglik — yon berish, andisha yoki xushomad 
emas. Bag'rikenglik — eng avvalo, insonning universal 
huquqlari va asosiy erkinliklarini tan olish asosida shakllangan 
faol munosabatdir. Har qanday vaziyatda ham bag'rikenglik ana 
shu asosiy qadriyatlarga tajovuzlarning bahonasi bo'lib xizmat 
qilmaydi. Bag'rikenglikni alohida shaxslar, guruhlar va davlatlar 
namoyon qilishi lozim.
1.3. Bag'rikenglik — inson huquqlarini qaror toptirish, 
plyuralizm (shu jumladan, madaniy plyuralizm), demokratiya 
va huquqning tantanasi uchun ko'maklashish majburuyatidir. 
Bag'rikenglik — aqidabozlikdan, haqiqatni mutlaqlashtirishdan 
voz kechishni anglatuvchi va inson huquqlari sohasidagi 
xalqaro-huquqiy hujjatlarda o'rnatilgan qoidalarni tasdiqlovchi 
tushunchadir.
1.4. Bag'rikenglikni namoyon qilish inson huquqlariga 
ehtirom bilan hamohang, u ijtimoiy adolatsizlikka nisbatan 
sabr-toqatli munosabatda bo'lishni, o'z iymon- e'tiqodidan 
voz kechish yoxud boshqalarning e'tiqodiga yon berishni 
anglatmaydi. Har kim o'z e'tiqodiga amal qilishda erkinligi 
va har kim bu huquqqa boshqalar ham ega ekanligini tan 
olmog'i lozimligini hamda odamlar o'z tabiatiga ko'ra, tashqi 
ko'rinishi, qiyofasi, o'zini tutishi, nutqi, xulqi va qadriyatlari 
jihatidan farqlanishi e'tirofga loyiqligi barobarida, ular dunyoda 
yashashga va o'zlarining ana shu individualligini saqlab qolishga 
haqliligini anglatadi. Shu bilan birga, bir kishining qarashlari 
boshqalarga majburan singdirilishi mumkin emasligini 
anglatadi. Turli til va madaniyatlarni bilish, etnik va lisoniy 
bag'rikenglik, o'zgalar borlig'i va dunyoqarashining ijobiy 
jihatlarini o'ziga qabul qila olish xususiyati jamiyatga yangi 
g'oyalar va yangi ijtimoiy-iqtisodiy resurslarning kirib kelishiga 
imkoniyat yaratadi. Buni mamlakatimiz misolida, etnik xilma-
xillik turli yo'nalishlarda «chegaralarimizni ochayotgani» hamda 
etnoslararo bag'rikenglik tufayli jahon hamjamiyatining bizga 
nisbatan hurmati va ishonchining ortib borayotganida ham 
ko'rishimiz mumkin. Bugungi kunda zamonaviy jamiyatda 
faoliyat ko'rsatayotgan barcha sohalarda tub o'zgartirishlar, 
jumladan, iqtisodiy va ijtimoiy sharoitlar tubdan qayta tashkil 
etish, millatlararo to'yingan va dinlararo ziddiyatlar, ijtimoiy 
ong, axloqiy qadriyatlar ma'naviy, axloqiy, ijodiy va mehnat 
salohiyatini shakllantirish va rivojlantirish darajasi vahokozolar. 

---