Cаноатда меҳнат ресурсларини шаклланиши ва улардан фойдаланишнинг назарий асослари

Меҳнат ресурсларининг таснифланиши

Саноат ишлаб чиқариши ходимлари асосан ишлаб чиқаришда қатнашадиган ходимлар бўлиб, улар қуйидагилардан иборатдир (1.1.2-расм):

• 
  Маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича асосий ишларда банд бўлган ходимлар.
  
• 
  Асосий ишлаб чиқаришни бир маромда боришига ёрдам кўрсатувчи хизмат кўрсатиш ва ёрдамчи жараёнларда қатнашаётган ходимлар.
  
• 
  Асосий ишлаб чиқаришга кўмаклашувчи ҳамда ишлаб чиқариш чиқиндиларини қайта ишлашда банд бўлган ходимлар, кўмакчи ва қўшимча ишлаб чиқариш ходимлари.
  
• 
  Корхонадаги лабораториялар, тажриба мосламаларида, тадқиқот муассасаларида банд бўлган ходимлар.
  
• 
  Корхона бошқарувида банд бўлган ходимлар. Конструкторлик бўлимлари, меъёрлаш бўлимлари, иқтисодий таҳлил ва шу сингари бўлимлар ходимлари.
  
• 
  Корхонани қўриқлашда банд бўлган ходимлар.
  

1.1.2-расм
Саноат ишлаб чиқариш ходимлари гуруҳлари.

Ишлаб чиқаришда банд бўлган барча ходимларни ушбу таснифланишга биноан қуйидаги гурухларга ажратилади (1.1.3-расм):

1. 
   Ишчилар.
   
2. 
   Хизматчилар
   
3. 
   Муҳандис-техник ходимлар
   
4. 
   Кичик хизмат кўрсатиш персонали
   
5. 
   Ўқувчилар ва шогирдлар
   
6. 
   Қўриқлаш ва ёнғинга қарши курашувчи бўлинма ходимлари.
   

Ишлаб чиқаришни бир маромда боришини таъминлайдиган, маҳсулот ишлаб чиқаришда тўғридан-тўғри қатнашадиган шахслар ишлаб чиқариш ходимларининг асосий гурухини, яъни ишчиларни ташкил этадилар.
Корхонада фаолият кўрсатаётган ишчилар бажараётган ишларига мос равишда тўрт гурухга мансуб бўладилар:
1. Меҳнат буюмларини яратишда тўғридан-тўғри қатнашаётган ходимлар, улар меҳнат қуроллари воситасида меҳнат буюмларига таъсир кўрсатадилар, уларнинг шаклини ўзгартиришга сабабчи бўладилар ва истеъмол учун яроқли холга олиб келадилар. Уларни асосий ишчилар деб атаймиз.
2. Меҳнат буюмларини ва тайёр маҳсулотни ташиш, жойини алмаштириш, сақлаш ва тахтлаш ишлари билан банд бўлган ходимлар.
3. Ишлаб чиқаришдаги дастгохлар, асбоб-ускуналарни таъмирлаш, дастгохларни назорат қилиш, таъмир учун баъзи бир қисмларни тайёрлаётган ходимлар.
4. Ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг сифатини техник назоратини амалга ошираётган ходимлар.
Иккинчи, учинчи ва тўртинчи гуруҳлардаги ходимларни ёрдамчи ишчилар гуруҳи деб атаймиз.