Ц и Суо- л с ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

давлат 
аттестацияси 
қўшиб 
олиб 
борилади. Агар таълим муассасаси Вазирлар Маҳкамаси Қарори 
билан таъсис этилган бўлса, унда у атгестациядан ўтгунига қадар 
аккредитациядан ўтган ҳисобланади.
Давлат аттестацияси 5 йилда камвда бир марта ўтказилади.
Аккредитация ва комплекс баҳо беришни ўтказишнинг 
мақсадга мувофиқлиги таълимни бошқариш органлари учунгина 
эмас, балки олий ўқув юртининг ўзи учун ҳам аниқ ва равшан. У 
таълим 
муассасалари фаолиятига 
баҳо 
бериш 
жараёнини 
такомиллаштириш ва оптималлаштириш имкониятини беради ва 
баҳолаш ва назорат тизимини ривожлантириш учун хизмат 
қилади.
9.5. 
Иқтисодий 
тизимларнинг 
рақобатбардошлик 
даражасига таьлимиинг таъсири.
Рақобат жамиятнинг иқгисодий ва бошқа соҳаларида юридик 
ва 
жисмоний 
шахсларнинг 
конфликтли 
рақобатлашувини 
англатади. Ҳар қандай жамиятда рақобат корхоналар, ташкилот- 
лар ва фирмалар ўзаро муносабатларининг зарурий шакли 
ҳисобланади.
Иқтисодий тизимларнинг рақобатбардошлик даражаси кўп 
сонли омиллар, чунончи: ресурслар, технологияларга инвестиция- 
лар мавжудлиги, бизнес муҳитнинг сифати ва ҳоказоларга 
боғлиқдир. Бунда ўрта мудцатли даврда рақобатбардошлик 
даражаси иқтисодиётнинг тузилишига, тегишли институтларнинг 
хусусияти ва самарадорлигига, инфратузилманинг сифати ва 
кенглигига ҳамда миллий тизимнинг самарадорлигига таъсир 
этувчи бошқа омилларга боғлиқ бўлади. Рақобатбардошлик 
даражаси давлатнинг маҳсулот яратиш барқарор жараёнига 
қулайликлар 
я р а т у в ч и
иқтисодий-ҳуқуқий муҳитни яратиш 
қобилиятига кўп жиҳатдан боғлиқдир. Ҳозирги ўзгарувчан 
технологик дунёда рақобат соҳасидаги устунликлар меҳнат
167

---

ресурслари сифати ва инсон капиталига инвестицияларга кўп 
жиҳатдан боғлиқ. Мазкур омиллар таълим (мактаб, ўрта махсус, 
олий ва олий ўқув юртидан кейинги таълим) воситасида ва ҳар 
бир инсон ўз профессионал даражасини узлуксиз ошириши йўли 
билан 
таъминланади. 
Сўнгги 
ўн 
йилликлар 
мобайнвда 
ўқимишлилик, 
билимлардан иқтисодий устунлик сифатида 
фойдалана олиш турли иқтисодий тизимларнинг рақобатбар- 
дошлик даражасини белгиловчи муҳим омилга айланди. Аксарият 
мутахассислар фикрига кўра, ривожланган таълим тизими 
рақобатбардошлик даражасини белгиловчи муҳим омиллардан 
бири ҳисобланади.
Айрим муаллифлар фикрича, таълимга инвестициялар модций 
фондларга инвестицияларнинг даромад меъёрига яқин миқцорда 
самара беради. Иқтисодий тизимларнинг рақобатбардошлик 
даражасини оширишда таълим ролининг ўсиши бир қанча 
омиллар билан белгиланади. Биринчвдан, жамият ҳаётида ахборот 
ролининг ўзгариши, хусусан у модций ресурслар, энергия 
ресурслари 
каби 
стратегик 
ресурсга 
айланиши 
билан. 
Иккинчидан, стратегик ахборотни тезкорлик билан бошқаришга 
ва олинган ахборотни билимларга айлантиришга, муттасил таълим 
олиш ва янги технологияларга мослашишга қодир бўлган 
мутахассисларга эҳтиёж туғилиши билан.
Менежментни ривожлантириш халқаро институти (ТЬе 
1п1егпайопа1 Гпзццде Ғог Мапа§етеп1 Беуе1ортеп1: (1МБ))нинг 
миллий рақобатбардошлик даражасига баҳо бериш методикасвда 
таълимнинг ривожланиш даражаси инфратузилманинг муҳим 
кўрсаткичларидан 
бири сифатида баҳоланади. 
Т аълимнинг 
ҳолатини ва унинг ривожланиш даражасини тавсифлаш учун ялпи 
ички маҳсулотда таълим умумий харажатларининг улуши, 
таълимнинг 
турли 
босқичларвда 
таълим 
олувчилар 
ва 
ўқигувчилар сонининг нисбати, саводсизлик даражаси каби 
параметрлар билан бир қаторда аҳолининг иқтисодий саводхонлик 
даражасига экспертлар томонидан берилган баҳолардан ҳам 
фойдаланилади.
168

---

Олий ўқув юртининг салоҳияти унинг ресурслари ва улардан 
фойдалашшшинг самарадорлик даражаси билан белгиланади. 
Мазкур салоҳият таркибий жиҳатдан инсон салоҳияти, ўқув- 
услубий, молиявий-иқтисодий, илмий-инновацион, бошқарув, 
ижтимоий ва маркетинг салоҳиятиларидан ташкил топади. Олий 
ўқув юртининг умумий салоҳиятини ривожлантириш, одатда, 
ушшг барча ресурсларидан мумкин қадар тўла фойдаланишга 
қаратилади. Олий ўкув юртининг рақобатлашиш салоҳияти ташқи 
муҳит, энг аввало бозордаги рақобат омиллари таъсирида 
шаклланади. Мазкур салоҳиятнинг ривожланиши олий ўқув 
юртининг асосий элементлари: фан, ўқув-услубий иш, ижтимоий 
инфратузилма, 
маркетинг, 
бошқарув 
тизимидаги рақобатда 
устунликларни белгиловчи омиллар тўпламининг шаклланиши 
билан боғлиқ (8-расм).
Олий ўқув юртининг 
потенциали
Олий ўқув юртининг 
ресурслари