|
Tur nomi
|
Baytlardagi o‘lchami
|
Qiymat chegarasi
|
Butun tur
|
Bool
|
1
|
|
Unsigned short int
|
2
|
0..65535
|
Short int
|
2
|
-32768..32767
|
Unsigned long int
|
4
|
0..42949667295
|
Long int
|
4
|
-2147483648..2147483647
|
int(16 razryadli)
|
2
|
-32768.. 32767
|
Int (32 razryadli)
|
4
|
-2147483648..2147483647
|
Unsigned int (16 razryadli)
|
2
|
0..65535
|
Unsigned int (32 razryadli)
|
4
|
0..42949667295
|
Belgili tur
|
Unsigned char
|
1
|
0..255
|
сhаr
|
1
|
-128.. 127
|
Haqiqiy tur
|
flоаt
|
4
|
1.2Е-38..3.4Е38
|
double
|
8
|
2.2Е-308..1.8Е308
|
Long double(32 razryadli)
|
10
|
3.4е-4932..-3.4e4932
|
void
|
2 ёки 4
|
-
|
C++ tilida o‘zgaruvchi va o‘zgarmaslarni e’lon qilish
C++ dasturlash tilida o‘zgaruvchilarni tasvirlash quyidagicha.
;
Misol: Butun sonlarni tasvirlash.
#include
int main ()
{ int a,b; // a, b butun sonni e’lon qilish
int m=12; //m butun sonini boshlang’ich qiymatini berish
return 0;
}
|
Misol: Haqiqiy sonlarni tasvirlash.
#include
int main ()
{ double a,b; // a, b haqiqiy sonni e’lon qilish
double m=12; //m haqiqiy sonini boshlang’ich qiymatini berish
return 0;
}
|
Dasturlash tillarida dastur bajarilishi vaqtida qiymati o‘zgarmaydigan identifikatorlar o‘zgarmaslar deyiladi. C++ tilida o‘zgarmas (cons) – bu fiksirlangan sonni, satrni va belgini ifodalovchi leksema hisoblanadi. Kompilyator o‘zgarmasni leksema sifatida aniqlaydi, unga xotiradan joy ajratadi, ko‘rinishi va qiymatiga (turiga) qarab mos guruhlarga bo‘ladi.
C++ dasturlash tilida o‘zgarmaslarni tasvirlash quyidagicha.
const =;
Misol: O‘zgarmaslarni tasvirlash.
#include
int main ();
{ const a=45; // a o‘zgarmasni e’lon qilish
return 0;
}
|
Nazaorat savollari
1.C++ dasturlash tilida o‘zgaruvchi va uni e’lon qilish?
2. C++ dasturlash tilida o‘zgarmas va uni e’lon qilish?
3.C++ dasturlash tilida o‘zgaruvchi turlari va ularning ta’riflari?
4.C++ dasturlash tilida o‘zgaruvchini e’lon qilishga xizmat qiluvchi kalit so‘zlar?
C++ DASTURLASH TILI TARKIBIDAGI ARIFMETIK AMALLAR VA MANTIQIY AMALLAR
Reja:
1. Arifmetik amallari;
2. Ta’minlash operatori;
3. Mantiqiy amallar.
C++ dasturlash tili tarkibida dastur tuziladigan vaqtda albatta matematik ifodalar, amal ishoralar va mantiqiy amallar ishtirok etishi mumkin. Dastur dasturlash tillarida amallar matematikadan yozilishi bilan farq qiladi. Dasturlash asoslarida amallarni ikki turga ajratamiz:
-arifmetik amallar;
-mantiqiy amallar;
Arifmetik amallar
Berilganlarni qayta ishlash uchun dasturlash tillarida amallarning juda keng majmuasi aniqlangan. Amal - bu qandaydir harakat bo‘lib, u bitta (unar) yoki ikkita (binar) operandlar ustida bajariladi, hisob natijasi uning qaytaruvchi qiymati hisoblanadi.
Tayanch arifmetik amallar dasturlash tilida quyidagicha yoziladi.
Matematik ifodasi
|
C++ tilida ifodasi
|
Izoh
|
+
|
+
|
qo‘shish
|
-
|
-
|
Ayirish
|
∙
|
*
|
ko‘paytirish
|
:
|
/
|
bo‘lish
|
Qoldiq
|
%
|
qoldiqli bo‘lish
|
Dasturlash asoslarida arifmetik amallar matematikadagi amallarni yozilishi bir oz farq qiluvchi holatlari ham mavjud. Bunday amallar quyidagicha.
C++ dasturlash tilida biror bir o‘zgaruvchini qiymatini birga oshirish inkrement amali deyiladi va uning umumiy ko‘rinishi:
++;
C++ dasturlash tilida biror bir o‘zgaruvchini qiymatini birga kamaytirish dekrement amali deyiladi va uning umumiy ko‘rinishi:
- -;
Inkrement va dekrement amallarini qo‘llanilishi.
#include
int main ()
{ int a=45; int b=12; // a va b o‘zgarmasni e’lon qilish
a++; // a=46 ga teng bo‘ldi
b--; // b=11 ga teng bo‘ldi
return 0;
}
|
Ta’minlash operatori
Ma’lum bir ifodaning natijasi biror o‘zgaruvchiga ta’minlash uchun C++ tilida “=” ishlatiladi va ta’minlash operatori quyidagicha:
=;
C++ dasturlash tilida taminlash operatori amallar yordamida ham ishlatiladi. Qo‘shish qiymat berish bilan (+=); ayirish qiymat berish bilan (-=); ko‘paytirish, qiymat berish bilan (*=); bo‘lish qiymat berish bilan (/=); bo‘lish qoldig‘ini olish qiymat berish bilan (%=) va boshqalar. Bu holatlarning umumiy ko‘rinishi:
=;
Mantiqiy amallar
Bu turdagi o‘zgaruvchi bool kalit so‘zi bilan e’lon qilinib, xotiradan 1 bayt joy egallaydi va 0 (false, yolg‘on) yoki (true, rost) qiymat qabul qiladi. Mantiqiy tur o‘zgaruvchilar qiymatlar o‘rtasidagi munosabatlarni ifodalaydigan mulohazalarni rost (true) yoki yolg‘on (false) ekanligi tavsifida qo‘llaniladi va ular qabul qiladigan qiymatlar matematik mantiq qonuniyatlariga asoslanadi. Mantiqiy mulohazalar ustida uchta amal aniqlangan:
- inkor;
- konyunksiya;
- dizyunksiya;
1) inkor – A mulohazani inkori deganda A rost bo‘lganda yolg‘on yoki yolg‘on bo‘lganda rost qiymat qabul qiluvchi mulohazaga aytiladi. C++ tilida inkor – ‘!’ belgisi bilan beriladi. Masalan, A mulohaza inkori «!A» ko‘rinishida yoziladi;
2) konyunksiya- ikkita A va B mulohazalar konyunksiyasi yoki mantiqiy ko‘paytmasi «A && B» ko‘rinishga ega. Bu mulohaza faqat A va B mulohazalar rost bo‘lgandagina rost bo‘ladi, aks holda yolg‘on bo‘ladi (odatda «&&» amali «va» deb o‘qiladi).
3) dizyunksiya – ikkita A va B mulohazalar dizyunksiyasi yoki mantiqiy yig‘indisi «A || B» ko‘rinishda yoziladi. Bu mulohaza rost bo‘lishi uchun A yoki B mulohazalardan biri rost bo‘lishi yetarli. Odatda «||» amali «yoki» deb o‘qiladi.
Mantiqiy amallarni bajarilish jadvali quyidagicha.
A
|
B
|
!A
|
!B
|
A&&B
|
A||B
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
0
|
1
|
1
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
1
|
0
|
0
|
1
|
1
|
Matematikadagi taqqoslash amali C++ dasturlash tilida yozilishi.
Nomi
|
C++ da ifodalanishi
|
Misol
|
Natija
|
Tenglik
|
==
|
12==50
5==5
|
false
true
|
Teng emas
|
!=
|
100!=50
50!=50
|
true
false
|
Katta
|
>
|
100>50
50>50
|
true
false
|
Katta yoki teng
|
>=
|
100>=50
50>=50
|
true
true
|
Kichik
|
<
|
100<50
50<50
|
false
false
|
Kichik yoki teng
|
<=
|
100<=50
50<=50
|
false
true
|
Nazorat savollari
1.Amal?
2.Arifmetik amallarni C++da yozilishi?
3.Inkrement vadekrement amallari va ularni C++ da yozilishi?
4.Mantiqiy amal?
5.Inkor amali va uning C++ da yozilishi;
6.Konyunksiya amali va uning C++ da yozilishi?
7.Dizyunksiya amali va uning C++ da yozilishi?
8.Taqqoslash amallari va ularni C++ da yozilishi?
Mustaqil ishlash uchun topshiriqlar.
a=rost(1) va b=yolg’on(0) bo‘lganda quyidagi mantiqiy ifodalarning qiymatini aniqlang.
1. (a&&b)||!a;
2. (a||b)&&b;
3. (a||b)&&!b;
4. !(a||b)&&b;
5. (!a||b)&&b;
6. (!a||!b)&&b;
7. (!a||!b)&&!b;
8. !((a||b)&&b);
9. (a&&b)||!b;
10. (!a&&!b)||!b;
|
11.(a||b)&&(a&&b);
12.(!a||b)&&(a&&!b);
13.(a||b)&&(!a&&!b);
14.(!a||!b)&&(a&&b);
15.!(a||b)&&!(a&&b);
16.!(!a||!b)&&!(a&&b);
17.!(!(a||b)&&!(a&&b));
18.!(a&&b)||!(a&&b);
19.!(!a||!b)&&!(a||b);
20.!(!(a&&b)&&!(a||b));
|
C++ DASTURLASH TILI TARKIBIDAGI STANDART FUNKSIYALAR VA IFODALAR
Reja:
1. C++ tilida ifodalar;
2. C++ dasturlash tilida standart funksiyalar.
Barcha dasturlash tillari kabi C++ dasturlash tilida ham matematik ifodalar ma’lum bir standart bo‘yicha yoziladi. Ifodalar tarkibidagi matematik funksiyalar C++ tilida standart fuksiyalar yordamida yoziladi, agar ifoda tarkibidagi funksiya standart funksiya tarkibida bo‘lmasa, alohida funksiya yaratib olish kerak.
Ifoda-sonlar, harflarni arifmetik amallar va qavslar bilan birlashtirilgan yozuvga aytiladi.
C++ dasturlash tilidagi ifodalar tarkibidagi amallarni bajarilishi matematikadagi amallarni bajarilish tartibiga mos keladi. C++ tilida arifmetik amallarni yozilishi yuqoridagi mavzuga asosan yoziladi. Ifodalar tarkibidagi nomalumlar faqatgina lotin alifbosida yozilishi kerak. Ifoda tarkibida kasr sonning surati yoki maxrajida ikki va undan ortiq hadlar bo‘lsa C++ tilida ular albatta qavsga olinishi kerak.
Agar ifoda tarkibida grek alifbosidagi yozuvlar bo‘lsa, ularni boshqa o‘zgaruvchiga almashtirish kerak yoki o‘qilish bo‘yicha yozish kerak.
Grek alifbosidagi ifodalarni C++ tilida ifodalanishi
Grek alifbosida
|
C++ tilida
|
|
y=3*alfa-(4*beta-alfa)/beta;
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
