|
2. DISKRETSION FISCAL SIYOSAT
2.1 Davlat xaridlari. Davlat xaridlari multiplikatori
Diskretsiya siyosati - bu iqtisodiy faoliyat darajasiga ta'sir qilish uchun qonun chiqaruvchi hokimiyatni soliq va davlat xarajatlari bilan ataylab manipulyatsiya qilish. Gap ishlab chiqarish hajmining o'zgarishi, bandlik, narxlar darajasi va iqtisodiy o'sishning tezlashishiga ta'sir etuvchi ta'sir haqida bormoqda. Bu ta’rifda qonun chiqaruvchi davlat xarajatlari miqdori, soliq stavkalari, yangi soliqlarni joriy etish va hokazolar bo‘yicha tegishli qonunlar qabul qilib, maqsadli harakat qilishiga e’tibor qaratish zarur. [12, b. 589]
Diskretsiya fiskal siyosatining asosiy vositalari quyidagilardan iborat:
ishsizlarni ish bilan ta'minlashga qaratilgan davlat byudjeti mablag'lari hisobidan bandlik dasturlarini amalga oshirish;
Qarilik, nogironlik, kam ta'minlangan oilalar uchun nafaqalar, ta'lim xarajatlari uchun nafaqalarni to'lashni o'z ichiga olgan ijtimoiy dasturlarni amalga oshirish. Bu dasturlar daromadlar qisqarganda va ehtiyoj kuchayganda yalpi talabni saqlashga va iqtisodiy rivojlanishni barqarorlashtirishga yordam beradi.
Soliqlarni joriy etish yoki bekor qilish yoki soliq stavkasini o'zgartirish orqali soliq imtiyozlari miqdorini o'zgartirish. Soliq stavkasini o'zgartirish orqali hukumat turg'unlik davrida qisqarishdan tushadigan daromadni saqlab qolishi yoki aksincha, bum davrida bir martalik daromadni kamaytirishi mumkin. Soliq mashinasini o'zgartirish inflyatsiyaga ta'sir qilish uchun ham ishlatilishi mumkin;
Davlat iqtisodiyotga bevosita va bilvosita ta'sir ko'rsatishi mumkin. To'g'ridan-to'g'ri ta'sir davlat xaridlari qiymatining o'zgarishi orqali amalga oshiriladi, chunki ular to'g'ridan-to'g'ri yalpi talab formulasiga (AD = C + I + G) kiritilgan bo'lib, umumiy xarajatlarning tarkibiy qismi hisoblanadi. Bilvosita - soliqlar va transfertlar (shu jumladan subsidiyalar) qiymatining o'zgarishi orqali, chunki ular yalpi talab formulasiga kiritilmagan va iqtisodiyotga bilvosita ta'sir ko'rsatadi - iste'mol (Q) va investitsiya xarajatlari (I) qiymatining o'zgarishi orqali. .
Makroiqtisodiy muvozanatning Keynscha modelidan foydalanib, diskretsion fiskal siyosatning ta'sir mexanizmini ko'rib chiqamiz.
Haqiqiy xarajatlar (Y) rejalashtirilgan xarajatlarga (E) teng bo'lsa, iqtisodiyot muvozanatda bo'ladi. Yopiq iqtisodiyotda E - C + I + G va muvozanat A nuqtada erishiladi, bu erda Y = E (2.1-rasm).
Guruch. 2.1 Davlat xarajatlarining ko'payishining daromadlarga ta'siri
Davlat xarajatlaridagi o'zgarishlarning ta'sirini ko'rib chiqing. Davlat xarajatlarining ∆ G ga oshishi bilan rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig’i ∆G ga teng miqdorga yuqoriga siljiydi, muvozanat A nuqtadan B nuqtaga siljiydi, ishlab chiqarish hajmi Y 1 dan Y 2 gacha ∆ Y ga oshadi va ∆ Y ∆ G dan katta (.2.1-rasm). Milliy daromad o'zgarishining ∆ Y/∆ G ning uni keltirib chiqargan davlat xarajatlari o'zgarishiga nisbati davlat xarajatlari multiplikatori deyiladi.
Multiplikativ jarayon xarajatlar ∆G ga oshganida boshlanadi, bu daromadning bir xil miqdorga ko'payishini anglatadi, bu esa o'z navbatida iste'molni m pc ∆G ga oshiradi (iste'mol funktsiyasi bo'yicha).
C \u003d a + m kompyuter Y,
bu erda m pc - iste'mol qilishning chegaraviy moyilligi). Bu o'sish yana xarajatlar va daromadlarni oshiradi va bu iste'molning m pc 2 · DG va boshqalarga ko'payishiga olib keladi. Kümülatif ta'sir quyidagicha:
xarajatlarning dastlabki o'zgarishi = ∆ G;
iste'molning birinchi o'zgarishi = m pc · ∆ G;
ikkinchi iste'mol o'zgarishi = m pc 2 ∆ G;
iste'molning uchinchi o'zgarishi = mpc 3 ∆ G;
∆ Y= ∆ G· (1 + mpc + mpc 2 + mpc 3 +...).
Davlat xarajatlari multiplikatori:
Ko'paytirgichning qiymatini belgilovchi asosiy omil - m dona iste'mol qilishning chegaraviy moyilligi. Qanchalik ko'p m pc bo'lsa, rejalashtirilgan xarajatlar E egri chizig'i qanchalik tik bo'lsa va davlat xarajatlari multiplikatorining qiymati shunchalik katta bo'ladi [7, p. 91].
Do'stlaringiz bilan baham: |
