Bóyicha tahsil olayotgan bakalavrlarga móljallangan

3-tajriba
. Baqa qonining surtmasi. Ma’lumki, yadrosiz eritrotsitlar 
faqat sut emizuvchi hayvonlar qonidagina bóladi. 
Baqaning eritrotsitlari odam eritrotsitlariga nisbatan anchagina katta 
bólib, diamyetri 23 mk.ga yetadi. Ular oval shaklga ega. Markaziga tóq 
binafsha rangga bóyalgan ovalsimon yadro joylashadi. Sitoplazmasi esa 
pushti rangga bóyaladi. Eritrotsitlar orasida trombotsitlar ham uchraydi. 
Baqa qonining tromboitlari odam, it, kalamush trombotsitlaridan 
binafsha rangli ovalsimon yadrosining borligi bilan farq qiladi. 
Topshiriqlar: Órganilgan preparatlardagi tóqimalar rasmini 
albomga chizish va ma’lum kónikmaga ega bólish. 
Nazorat uchun savollar: 
1. Qon organizmda nima funktsiyalarni bajaradi? 
2. Qon necha qismdan iborat? 
3. Eritrotsitlar qanday tuzilishga ega? 
4. Eritrotsitlar organizmda nima vazifani bajaradi? 
5. Baqa qonining trombositlari odam, it, kalamush trombotsitlaridan 
qanday farq qiladi? 
6. Eritrotsitlar nima uchun “tut mevasi” shaklini oladi? 

---

35 
№ 14- ish. 
Mavzu: Limfa tóqimasi. 
 
Nazariy tushuncha. 
Umurtqali hayvonlar organizmida qon tomirlar 
tizimidan tashqari limfatik tomirlar mavjud. Bu nozik tomirlar ichidan 
sarg’imtir rangda oqsil tabiatiga ega bólgan va óz tarkibida shaklli 
elementlarni saqlagan suyuqlik- limfa oqadi. Limfa limfoplazmadan va 
shaklli elementlardan iborat. kimyoviy tuzilishi jihatidan oqsil 
fraksiyalaridan albumin limfoplpzmada globulindan birmuncha kópdir. 
Oqsildan tashqari limfoplazmada fermentlar, nyeytral yog’lar, oddiy 
karbonsuv, erigan minyeral tuzlar va mikroelementlar bóladi.
Shaklli elementlar asosan limfositlar, monositlardan tashkil topgan. 
Bundan tashqari leykositlarning boshqa turlari , bir oz miqdorda 
eritrositlar ham uchraydi. Qon kapillyarlari va tóqima hujayralari 
oralig’idagi biriktiruvchi tóqima qatlamlarida tóqima suyuqligi bilan 
tólgan hujayralararo tirqishlar mavjud. Suyuqlik qon ózanidan 
tóqimalarga, tóqima suyuqligi esa qon ózaniga ótishi mumkin. Bu 
suyuqlikning harakati qon va tóqima suyuqligi osmotik bosimining 
farqiga hamda kapillyarlardagi gidrostatik bosimga bog’liq. Tóqima 
suyuqligi limfa kapillyariga ótadi, sóngra limfa yóllari orqali limfa 
tugunlariga yónaladi. Limfa tugunlarida suyuqlik limfositlar va 
monositlar bilan boyiydi. Keyinchalik limfa tomirlari kókrak limfa 
yóliga, undan esa limfa vyena qoniga quyiladi. Limfa donasiz 
leykositlar, asosan, limfositlar tutgan tóqima suyuqligidan iborat. 
Kimyoviy tarkibiga kóra, u qon plazmasiga yaqin, lekin unda oqsil 
tanachalarining miqdori kamroq.
Limfa tarkibi organizm holatiga qarab ózgarib turadi. Pyerifyerik 
limfa tomirlari bir uchi byerk naychani eslatadi. Uning ichidagi limfa 
suyuqligi limfoplazmadan tashkil topgan bólib, qon shaklli elementlari 
kórinmaydi. Limfa suyuqligi limfa tugunlaridan ótish jarayonida 
limfositlarga boyiydi. Markaziy limfa tomirlaridagi limfa suyuqligi qon 
shaklli elementlarini kóp tutadi. 
3 хil limfa suyuqligi farq qilinadi; 
1. periferik limfa (limfa tugunida). 
2. oraliq limfa (limfa tugunidan ótgandan sóng). 
3. markaziy limfa (kókrak qafasida joylashgan yirik limfatik tomirdagi 
limfa).