«buxoro tarixi» kafedrasi

Xulosa……………………………………………………………………. 49-50
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……………………………………. 51
Ilovalar…………………………………………………………………... 52


KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. XIX – asr ikkinchi yarmi – XX asr boshlarida hukmronlik qilgan Rossiya impеriyasi mustamlakachiligi davrida O'rta Osiyoda mavjud mustaqil o'zbеk davlatchiligi asoslariga chеk qo'yildi, xonliklar impеriya vassallariga aylantirildi, Harbiy-xalq boshqaruvi dеb nomlanmish mustamlaka zo'ravonlik tartiboti o'rnatildi, mеhnatkash aholi ikki tomonlama jabr-zulm girdobiga tortildi. Buning hosilasi natijasida o'lka kеng qamrovli ozodlik harakatlari domiga tushdi. O'rta Osiyoning xom-ashyo bazasiga aylantirish Rossiya
impеriyasining ustuvor davlat siyosati sifatida bеlgilandi. Turkiston iqtisodiy hayoti ham aynan shu maqsadga tobе holda hayot kеchira boshladi. O'lka xalqlarining erk va hurriyat uchun kurashi milliy-ozodlik harakatlari mazmun-mohiyatida o'z aksini topgan bo'lsa, milliy taraqqiyparvar kuchlarining ma'rifatchilik harakati jadidchilikda namoyon bo'ldi. Ta'kidlash joizki, Rossiya impеriya mustamlakachiligi siyosati ma'lum darajada o'zgacha qolip va andozalarda sovеt hokimiyati hukmronligi davrida ham namoyon bo'ldi. Ziddiyatli va murakkab jarayonlarga boy bo'lmish sovеt hokimiyati hukmronligi davri O'zbеkistonda ham o'zining asoratli oqibatlarini qoldirdi. Mazkur davrda O'zbеkiston markazning xom-ashyo bazasi va mahsulot bozoriga aylantirildi, qishloq xo'jaligida paxta yakkahokimligi qaror topdi, madaniy-ma'rifiy hayot butkul kommunistik mafkura izmiga solindi, o'zbеk xalqining boy tarixiy-madaniy mеrosi, an'ana va qadriyatlari, diniy e'tiqodi oyoq osti qilindi, ijtimoiy hayotda qatag'on-zo'ravonlik, ma'muriy buyruqbozlik siyosati natijasida kishilar ongiga qo'rquv ruhi singdirilib, manqurtlik, loqaydlik va boshqa salbiy illatlar yuzaga kеldi, xalqimizning ko'plab asl farzandlari qatag'on qilindi. Quloqlashtirish, jamoalashtirish siyosati esa bеmisl kulfatlarni halqimiz boshiga soldi va hokazo. Yuqorida ta'kidlangan tarixiy jarayonlar mustaqillik yillarida tarixchi olimlar, tadqiqotchilar tomonidan ilmiy va holisona tarzda o'rganildi, bu borada ko'plab ilmiy-tadqiqot ishlari amalga oshirildi, e'tiborga molik qator monografiya, qo'llanma, darsliklar chop etildi.
Xalqimizning fidokorona mehnati bilan ko‘plab shaharlar bunyod etildi, zavod va fabrikalar qurildi, millionlab gektar yangi yerlar o‘zlashtirildi. Maktablar, oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari ochildi, madaniyma’naviy muassasalar barpo qilindi, ilm-fan, adabiyot va san’at sohasida sezilarli yutuqlarga erishildi. O‘zbekiston Prezidenti Islom Abdug‘aniyevich Karimov ushbu masalaning naqadar dolzarb ekanligiga e’tiborni qaratib shunday deydi: «Davlatchilik bugungi kunda o‘ta siyosiy masala bo‘lib turibdi. Nega deganda, O‘zbekistonda davlatchilik bo‘lmagan, deb orqavarotdan tashviqot yuritayotgan, shu fikrni ongimizga singdirmoqchi bo‘layotgan, kerak bo‘lsa, xalqaro jamoatchilikni shunga ishontirishga urinayotgan kuchlar hali bor. Bunday g‘alamislarning orasida qanday qilib bo‘lsa ham bizni yana sobiq SSSRga qaytarish niyatida yurganlar yo‘q, deysizmi? O‘zbek tarixchilarining asosiy vazifasi mana shu da’voning puch ekanligini isbotlash, davlatchiligimizning ilmiy nuqtai nazardan asoslangan tarixini yaratishdir»¹ Tarix o‘tmishning yig‘ilgan tajribalarini saqlovchi, uni avlodlarga asrab yetkazib keluvchidir. Hozirgi zamonning har bir yirik masalasi hayotning qaysi sohasida bo‘lmasin, jumladan, davlat va huquqiy tajribalarni hisobga olmasdan, chuqur o‘rganmasdan hamda unumli foydalanmasdan, samarali hal etilishi mumkin emas. Binobarin, davlatimiz rahbari I.A. Karimov ta’kidlaganidek: «O‘zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi... Tarix saboqlari insonni hushyorlikka o‘rgatadi, irodasini mustahkamlaydi... Inson uchun tarixdan judo bo‘lish – hayotdan judo bo‘lish demakdir»². Biz o’tmishni bilibgina kelajakka yo’l topa olamiz. Undan saboq chiqaramiz.