Buxoro psixologiya va xorijiy tillar instituti c-1-21 ap guruh talabasi Raxmonova Fotimaning “diqqatning neyrofiziologik xususiyatlari va ontogenezda o’zgarishi “mavzusida

Odamga har bir daqiqada ta'sir qilib turadigan qo’zg’atuvchilar turlicha reflekslarga sabab bo’ladi. Chunki har qanday refleks organizmning tashqi ta'sirotga beradigan qonuniy javob reaksiyasidir.Diqqatning nerv-fiziologik asosida orientirovka yoki tekshirish deb ataladigan maxsus refleks yotadi. Bunday refleksni akademik I.P.Pavlov maxsus ibora bilan "bunima gap refleksi” deb ham ataydi. .Ала shu refleks odatda organizmga to’satdan birorta yangi narsaning ta’siri yoki haddan tashqari kuchli ta’sirot orqali hosil bo’ladi. Orientirovka yoki tekshirish refleksi diqqatning fiziologik asosi hisoblanadi, chunki bu refleks bosh miya yarim sharlarining po’stida kuchli qo’zg’alish jarayonidan iborat bo’ladi. Boshqacha qilib aytganda har bir daqiqada organizmga turli narsalarning ta'siridan hosil bo’lgan qo’zg’alishlarga nisbatan orientirovka yoki tekshirish refleksi ayni chog’da nisbatan kuchli (ya'ni optimal) qo’zg’alish manbaini yuzaga keltiradi.Bosh miya yarim sharlarining po’stida paydo bo’ladigan kuchli qo’zg’alish manbai nisbatan uzoaroq saqlanib turadigan mustahkam qo’zg’alish bo’ladi. Ana shu nuqtai- nazardan akademik I.P.Pavlov "diqqatning fiziologik asosini bosh miya po’sti qismidagi optimal qo’zg’alish manbai tashkil qiladi”, deb ta'kidlagan. Buni biz akademik I.P.Pavlovning quyidagi so’ziaridan ochiq oydin ko’rishimiz mumkin. "Miya yarim sharlarining optimal q o ’z g ’alishga ega b o ig a n qismida -deydiI.P.Pavlov, - yangi shartli reflekslar yengillik bilan hosil bo *ladi vadifferensirovkalar muvaffaqiyatli ravishda paydo boiadi. Shunday qilib, optimal qo’zg’alishga ega bo’lgan joy ayni chog’da bosh miya yarim sharlarining ijodga layoqatli qismi desa bo’ladi. Miya yarim sharlarining sust qo’zg’algan boshqa qismlari bunday xususiyatga qobil emas. Ularning ayni chog’da funksiyasi juda nariborganda tegishli qo’z g ’ovchilar asosida Ugandan hosil qilingan reflekslarni qaytatiklashdan iboratdir”.LP.Pavlov tomonidan kashf etilgan nerv jarayonlarining induksiya qonunidiqqatning fiziologik asoslarini tushunib olish uchun ahamiyatga egadir. Mana shuqonunga m uvofiq, bosh miya p o ’stining bir joyida maydonga kelgan qo’z g ’alishjarayonlari bosh m iya p o ’stining boshqa joylarida tormozlanish jarayonlarini yuzagakeltiradi. Bosh miya po’stining ayrim bir joyida yuzaga kelgan tormozlanish jarayonibosh miya p o ’stining boshqa joylarida kuchli q o’z g ’alish jarayonlarini paydob o ’lishiga olib keladi. Ayni shu paytda har bir onida m iya po’stida qo’z g ’alishjarayoni uchun optimal, ya’ni nihoyatda qulaylik bilan harakatlanuvchi biror birkuchli q o’zg ’alish manbai mavjud b o ’ladi. "Agar bosh suyagiga qarash imkonib o ’lganda, degan edi I.P.Pavlov, uning ichidagi miya k o ’rinadigan bo Isa, agar miya yarim sharlarida optimal kuchli q o’z g ’alish uchun eng yaxshi sharoit tug’ilgannuqtasi miltillab k o’rinadigan bo’lsa, yangi so g ’lom bir narsani o ’ylab turganodam ning m iyasiga qaraganimizda uni miyasini katta yarim sharlarida juda halatijimjimador shakli, surati va hajmi har damda bir o ’zgarib, turlanib, turadi.