Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

 

4-tajriba. Anilinni suv bug’i bilan haydash 

Reaktiv  va  materiallar:  anilin,  hloroform,  osh  tuzi  kalciy  xlorid,  bug’ 

yaratar qurilma, kolba, ajratgich voronka, yig’ich idishlar. 

 

   30  ml  anilin va  30  ml  suv  aralashmasini  yumaloq tubli  haydov kolbasiga 

quying.  Kolbadagi  aralashma  qaynash  darajasigacha  qizdirilgandan  so’ng  unga 

bug’ yuboring va haydov kolbasini qizdirishni to’xtating. 

 

  Tabiiyki,  tajriba  boshida  bug’  hosil  qiluvchi  idishda  suv  qaynab  turgan 

bo’ladi. 1-1,5 soat davomida haydash tugaydi. Bu holni haydalayotgan distillatning 

tiniqligidan bilish mumkin. Anilinni suvdan  ajratish uchun distillatga 25g mayda 

osh tuzi qo’shiladi. Tuz to’la erib ketgach aralashmadan anilinni 50 ml xloroformli 

ekstraktni  bir  necha  bo’lak  toblangan  kalsciy  xlorid  bilan  quriting.  Xloformni 

---

 

12 

haydab ajratib oling. Qolgan anilinni o’z qaynash haroratida (180-184

o

C) haydang. 

Anilinning unumi nazariyga nisbatan 90 % ni tashkil qiladi. 

 

Ekstraksiya 

 

  Moddalarni  bir  fazadan  boshqa  fazaga  erituvchilar  yordamida    o’tkazish 

jarayoniga  ekstraksiya  deb  aytiladi.  Bu  jarayon  moddalarning  bir-birida  

aralashmaydigan  ikki  xil  suyuqlikdagi  eruvchanligining  har  xil  bo’lishiga 

asoslangan.  Ikki  turdagi  ekstraksiya  mavjud:  qattiq  moddalar  ekstraksiyasi  va 

suyuqliklar ekstraksiyasi. 

 

  Agar qattiq modda erituvchi bilan  qaytar sovitgichli kolbada qizdirilsa va 

keyin  eritma  issiq  holda  filtrlansa  yoki  dekantasciya  qilinsa,  kerakli  modda 

erituvchiga o’tadi. Ammo bir marta ekstraksiya qilish bilan moddani to’lik ajratib 

bo’lmaydi. 

 

  Moddani to’la ajratib olish uchun ekstraksiya bir necha marta takrorlanishi 

kerak. Buning uchun Sokslet apparati (5-rasm) deb ataladigan uzluksiz ishlaydigan 

mahsus ekstraktorlardan foydalanish kerak. Asbob keng og’izli, uzun bo’yli tubus, 

yumaloq  kolba  va  keng  probirkadan  iborat.  Kolbaga  uchdan  ikki  qismigacha 

glitserin  (sulfat  kislota,  silikon  moylar)  qo’ying.  Bunday  suyuqliklar  qo’yilgan 

asboblarni 250

o

C dan yuqori haroratda qizdirish mumkin emas.