Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

Nomoddiy  investitsiyalar  –  investor  kapitalini  kengaytirish  va  qayta 
takror ishlab chiqarish uchun qo`yilgan nomaterial qo`yilmalar bo`lib, ular mulkiy 
mablag’lar  balansida  o`z  aksini  topmaydilar.  Ular  ishlab  chiqarishni 
takomillashtirish  uchun,  firma  yoki  korxona  xodimlari  malakasini  va  ilm 
darajasini  ko`tarish  yoki  mamlakat  miqyosida  «Kadrlar  tayyorlash  Milliy 
dasturi»ni  amalga  oshirish  uchun  qo`yilgan  qo`yilmalar  yoki  keng  ma`noda 
«inson  intellektiga»  qo`yilgan  mablag’lar  va  patent  va  litsenziya,  nou-xau 
(intellektual kapital), innovatsiyalar (kashfiyot yoki yangi texnika va texnologiya 
echimlari)  uchun  qo`yilgan  qo`yilmalar  kiradi.  Bularga  yana  har  xil  ijtimoiy 
tadbirlar va dasturlarni amalga oshirish uchun qo`yilgan qo`yilmalar kiradi. 
Amaliyotda mavjud bo`lgan investitsiyalarni quyidagi turlarga ajratiladi: 
1. Nimalarga sarflanishiga qarab: 
  Sof investitsiyalar – asosiy kapital hajmini ko`paytirishga saiilanadi; 
  YAlpi  investitsiyalar  –  asosiy  fondlarning  hajmini  ko`paytirishga  va 
eskirishi o`rnini qoplashga sarflanadi; 
2. Investorning maqsadiga qarab: 
  Bevosita  investitsiyalar  –  muayyan  xo`jalik  sub`ektini  boshqarishda, 
ishtirok etish huquqini olish va foyda chiqarish maqsadida uning ustav kapitaliga 
mablag’ solishdir; 
  Portfel  investitsiyalar  – investorning  aniq  maqsadiga  erishishi uchun 
xizmat qiladigan va bir butun qilib to`plangan turli qiymatlarning yig’indisidir; 
  Annuitet  (moliyaviy  renta)  –  vaqti-vaqti  bilan  investorga  muayyan 
daromad keltirib turadigan investitsiyadir. 
3. Investitsiya sub`ektlariga qarab: 
  Xususiy investitsiyalar – o`z xususiy kapitali, zayomlar (shu jumladan, 
obligatsiya  zayomlar),  shuningdek,  jalb  etilgan  kapital  hisobidan  amalga 
oshiriladi; 
  Davlat  investitsiyalari  –  byudjet  ajratmalari,  uzoq  muddatli  ssudalar 
va boshqa jalb etilgan resurslar hisobidan amalga oshiriladi. 
4. Tijoriy xatarga munosabatiga qarab: 
  «Hisobga  olingan  xatarlarga  borishga  tayyor  investor  –  biron-bir 
sub`ektga  mablag’  solayotgan  investor  tadbirkor  bo`lib,  u  qanday  xatarga 
borayotganligini avvaldan hisoblagan; 
  Har  qanday  xatarga  borishga  tayyor  investor  –  o`yinchi  tadbirkor 
hisoblanadi va u har qanday xatarni ham engishga tayyor bo`ladi. 

---

 
160 
5. Tayinlangan ob`ektiga qarab: 
  Kapital investitsiyalar – real aktivlarga sarflanadi; 
  Innovatsion  investitsiyalar  –  texnikaning  yangi  avlod  va  yangi 
texnologiyalarni ishlab chiqish va o`zlashtirishga sarflanadi; 
  Ijtimoiy  investitsiyalar  –  inson  salohiyatini  va  malakasini 
rivojlantirishga,  ta`lim  sohasiga,  ishlab  chiqarish  tajribasini  rivojlantirishga  va 
nomoddiy ne`matlarning boshqa shakllariga sarflanadi. 
Statistika  amaliyotida  real  investitsiyalarni  xarakterlash  uchun  ularning 
hajmi va normasi aniqlanadi.