Buxoro oziq ovqat va yengil sanoat texnologiya instituti

Aylanma  mablag’larni  yuklanish  koeffisienti  aylanish  koeffisientiga  teskari  bo`lgan 

qiymatdir. U sotilgan har 1 so`m mahsulotga sarflangan aylanma mablag’larni tavsiflaydi hamda 

quyidagi formula asosida hisoblab topiladi: 

K

yu

 q q

a

 : S

m 

Bir marta aylanish davomiyligi kunlarda o`lchanadi  hamda  shu davrdagi kunlar sonini 

aylanish koeffisientiga nisbati orqali quyidagi formula asosida hisoblanadi: 

T q K : K

a 

Bu erda: 

K - shu davrdagi kunlar soni (360, 90). 

Aylanma  mablag’larning  to`liq  aylanish  muddati  qanchalik  kichik  yoki  bu  aylanishlar 

soni  qanchalik  ko`p  bo`lsa,  aylanma  mablag’lar  shunchalik  kam  talab  qilinadi  va  aksincha, 

aylanma mablag’lar qanchalik tez aylanishda bo`lsa, shunchalik samarali ishlatiladi. 

Bugungi  kunda  aylanma  mablag’larda,  ayniqsa,  korxonalarning  moddiy-tovar 

boyliklarida  band  bo`lgan  yirik  miqdordagi  pul  mablag’lari  ularning  to`liq  saqlanishiga  e`tibor 

qaratish, ulardan maqsadlarga muvofiq va samarali foydalanish, shuningdek, ularning aylanishini 

tezlashtirishni  talab  qiladi.  Korxonalar  oldiga    qo`yilgan  vazifalarni  bajarish  quyidagilarni 

amalga oshirishni talab qiladi: 

---

 

59 

* 

fan-texnika taraqqiyoti yutuqlarini keng qo`llash; 

* 

ishlab  chiqarishning  barcha  jarayonlarida  ilmiy  jihatdan  asoslangan  me`yor  va 

me`yoriylar tizimini yaratish; 

* 

korxonalarni uzoq muddatli xo`jalik aloqalari yuritishga o`tkazish va kooperatsiya 

qilishni rivojlantirish; 

* 

mahsulotlar,  moliyaviy,  moddiy  va  kuch-quvvat  resurslarining  sifat  balansini 

tuzish; 

* 

boshqarish  tizimini  tashkil  etishning  va  rag’batlantirishning  optimal  shakllarini 

qo`llash. 

Aylanma  mablag’larning  aylanishini  tezlashtirish  uchun  kurashda  har  bir  korxona 

ularning  ishlab  chiqarish  va  muomalada  bo`lish  muddatini  qisqartirishga  erishishi  zarur.  Gap 

shundaki,  aylanma  mablag’larning  muomala  sohasida  sekin  harakatlanishi  korxonaning  bu 

vositalardan ishlab chiqarishda foydalanishda erishgan yutuqlarini yo`qqa chiqarishdan tashqari,  

ularning  umumiy  aylanishini  ham  sekinlashtirishi  mumkin.  Shu  sababli  tayyor  mahsulotni 

iste`molchiga  yetkazib  berishni  tezlashtirish  yoki  mahsulotni  realizatsiya  qilish  muddatini 

qisqartirish ham aylanma mablag’larning aylanishini tezlashtirishning muhim yo`li hisoblanadi.  

Aylanma  mablag’larning  aylanishini  tezlashtirish  samarasi,  ulardan  foydalanishni 

yaxshilash  tufayli  kamroq  iste`mol  qilinishi  yoki  qisman  ozod  qilinishida  aks  etadi.  Aylanma 

mablag’lar mutlaq yoki nisbiy ozod qilinishi mumkin.