|
113
Xulosa
Laboratoriya va shaxsiy nazorat va eksperimental ma`lumotlar asosida birincha
marta yangi neft-gaz kondensatli xom-ashyodan hozirgi zamon Evropa tasnifi
talablariga javob beradigan yaxshilangan ekologik –eksplutatsion tafsifli benzin
olingan. Dissertatsion ishning natijalari bo`yicha quyidagi asosiy xulosalar
qilingan:
1. Yangi neft-gaz kondensatli xom-ashyo asosida olingan mahalliy AI-80
benzinni
faollashtirilgan
silikagel
KSK
ni
qo`llabdearomatlash
va
deparafinlashning ishlab chiqilgan kompleks adsorbsion usuli Evropa tasnifi
me`yorlari Evro-4 va Evro-5 ga javob beradigan raqobatbardosh avtomobil
benzinini birinchi marta olishga imkon berdi.Dearomatlashning optimal sharoitlari
aniqlangan va benzinda aromatik uglevodorodlar miqdorining kamayishi uning
yonishda hosil bo`ladigan zaharli chiqindilarning sezilsrli kamayishiga
ko`maklashib atrof muhit ekologiyasiga ijobiy ta`sir ko`rsatishi ko`rsatilgan. GSX
usuli bilan B xossalari yaxshilangan benzinda benzolning miqdori 5,03 dan 1,35 %
mass, gacha kamayishi aniqlangan.
Benzinning oktan sonini yaxshilash uchun uning sintetik seolit CaA bilan
qisman deparafinlanishi o`tkazilgan va benzinning stendli sinovlari bilan uning
O.S.80 dan 84 gacha oshishi ko`rsatilgan.
2. Bitta namunada ham aromatik ham N-parafin uglevodorodlarning miqdorini
aniqlashga imkon beradigan tanlab ta`sir etuvchi sorbentlarni qo`llab O`zbekiston
Respublikasi FA ONKI da ishlab chiqilgan yuqori aniqlikni (+2,02%) presizion
adsorbsion-kriaskopik usul yordamida sifati yaxshilangan AI-80 navli benzin
uchun guruhli uglevodorodli tarkibi aniqlangan: aromatik uglevodorodlarniki -
50,12% mass, N-parafinlarniki -14,23% mass, va izoparafin+naftenlarniki 35,65%
mass. Sorbentlarning sorbsion sig`imi:dastlabki silikagel echun benzol bo`yicha -
14,5% mass, faollashtirilgan silikagelniki -2,55% mass, sintetik seolit uchun N-
geksan bo`yicha -4,00% mass sakrab o`tishgacha to`liq-7,11.
3.Sintetik seolit CaA da krioskopik usul bilan adsorbentning N-alkanlar bo`yicha,
ya`ni benzin fraksiyalari va benzinning o`zida uchrashi mumkin bo`lgan N-parafin
114
uglevodorodlar:N-geksandan N-undekangacha dinamik sig`imini aniqlashda shu
narsa aniq bo`ldiki adsorbsiya qiymati 7,11 dan 2,6% mass.gacha pasayadi,bu
seolit SaA ning bo`shliq hajmi doimiy bo`lganda sorbatlar hajmining gomologik
qatorda oshishi bilan bog`liq bo`ladi.Bitta metilen guruhga sorbent sig`imi qiymati
inkrementi taxminan 1,05 % mass ni tashkil qiladi.
Ishlatilgan
seolit
CaA
ni
suyuq
fazali
desorbsiyalash
sharoitida
termoregenerasiyasini o`rganish natijasida shuni narsa aniqlandiki sorbent ko`p
sikilli adsorbsiya –desorbsiya jarayonida 8-martaga ishlatilishi mumkin.
4. Kriaskopik o`lchashlarda eritmalarni tayorlash uchun suyuq faza sifatida
faollashtirilgan ko`mir BAU(Rossiya Federasiyasida ishlab chiqarilgan) bilan
oldindan tozalangan yuqori darajadagi tozalikka ega bo`lgan siklogeksan tavsiya
etilgan.Ko`mir BAU o`rniga siklogeksanni tozalash uchun bizning tomonimizdan
O`zbekiston –Angliya qo`shma korxonasi ishlab chiqaradigan STRG (sorbent
termoparchalangan grafitli)sorbenti taklif qilingan.O`tkazilgan tekshirishlarda
kristallanish harorati 3,3 gradus S bo`lgan texnik siklogeksan xuddi shu sorbent
bilan 98,4% tozalik darajasigacha tozalandi.
5. Tahlilning adsorbsion-krioskopik usuli va gaz-suyuqlikli hamda suyuqlikli-
adsorbsion variantlardagi xromatografiya yordamida N-parafin va aromatik
uglevodorodlarning suyuq fazadagi adsorbsiyasi o`rganilgan, ularning polifazali
xromatografik
sorbentlarda
erishinind
termodinamik
parametrlari
aniqlangan,benzinuglevodorodlari aralashmalarini tahlil qilish va ajratish
sharoitlari tanlandi.
6. Aromatik va N-parafinuglevodorodlarning DMCS bilan silanizirlangan
xromatok N-AW dagi xromatografig sorbentda erishning termodinamik
parametrlari (erkin molli energiya, erish issiqjigi va entropiyasi, solishtirma
saqlanib
turiladigan
hajmi)
inkrementlarining
qiymatlari
topilgan.Bu
parametrlarning uglerod atomlarining soniga va qaynash haroratiga bog`liqlik
nomogrammalari tuzilgan bo`lib, ular benzin uglevodorodlarini GSX usuli bilan
tahlil qilish va ajratishning optimal sharoitlarini oldin aniqlashga asos bo`lib
hisoblanadi.
115
Do'stlaringiz bilan baham: |
