Buxoro muxandislik texnologiya instituni

Sifati yaxshilangan olingan benzinning stendli sinovlari. 
       Tekshirish  uchun  mahalliy  AI-80  avtomobil  benzini  namunasi  qo`llanildi,bu 
benzin Evropa tasnifi Evro-4 va Evro-5 me`yorlariga javob berish maqsadida oktan 
sonlarini  aniqjash  uchun  bir  silindrli  universal  qurilma  UIT-85  (3.16-rasm)  da 
qisman dearomatlash va deparafinlash adsorbsion jarayonlardan o`tdi. 
 
3.16-rasm. Bir silindrli universal qurilma UIT-85. 
Tekshirishni quyidagicha o`tkazdik: 
       Avval  xonadagi  atmosferaning  barometric  bosimini  barometr  yordamida 
o`lchadik va 95200 ga teng ekan. Bu qiymatni mm.Nd ust quyidagicha  o`tkazdik: 
95200-190  (barometr  pasporti  bo`yicha)-95010.  Jadvaldan  95010    712.6  mm  Nd 
ust  ga to`gri kelishini aniqladik.Barometric bosimga tuzatishni quyidagi tenglama  
bo`yicha aniqladik: 
K=(760-P)*0.03=(760-712.6)*0.03=1.42 
       Bu  koeffisent  yordamida  turli  O.S  (79.80.81)  li  uchta  avtomobil  benzinining 
siqilish darajasini aniqladik: 
79                  15.69(O.S 79 benzin echun jadval)+1.42=17.11 
80                  15.88+1.42=17.30 
81                  16.05+1.42=17.47 
       Tekshirishdan  oldin  UIT-85  qurilmasi  ishga  tayorlandi.  Avval  aylanib 
turadigan  moyni  50-60  gradusgacha  qizdirdik.Undan    so`ng  elektr  generatori 
yordamida  ishlaydigan  dvigatelni  ishga  tushirdik.Dvigatelni  ishga  tushirgandan 
keyin aylanib turadigan suvni 96 gradusgacha qizdirdik. So`ngra qurilmada oktan 

---

112 
 
soni  80  va  siqilish  darajasi  17.30  bo`lgan  etalon  izooktanni  sinaydilar.Etalonni 
sinaganda detonomer ko`rsatgichi 55(13) ga sozlanadi. 
       Qisman dearomatlashdan keyin dastlabki benzindagi  aromatik uglevodorodlar 
miqdori 5.12 dan 34.65 gacha kamayib uning O.S tadqiqot usuli bo`yicha 76 edi, 
yonilg`idan  N-alkanlari  50%  chiqarib  yuborgandan  keyin  esa  84  bo`ldi.Demak, 
aromatik uglevodorodlardan 34.65% mass va N-parafin uglevodorodlardan 7,23 % 
mass.saqlangan biz olgan benzin Evro-4 va Evro-5 talablariga  javob  beradi. 
       Shunday qilib, neftni qayta ishlash rivojlanishining asosiy tendensiyasi  bo`lib 
ajratish jarayonlari ulushini oshirib keyinchalik ularni selektiv qayta ishlash , ya`ni 
xomashyo  va  jarayon  maxsulotlarini  kimyoviy  fraksiyalarga  bo`lish  (116) 
hisoblanadi,  bu  yuqori  oktanli  kompanentlarni  olishga  va  oxirgi  maxsulotlarga 
noxush kompanentlarni kamaytirishga imkon beradi. 
       Agar buni neftni qayta ishlash sanoatining asosiy maxsulotlardan biri bo`lgan 
benzinni  olish  texnologiyasi  rivojlanishi  misolida  ko`rib  chiqsak  ,  unda 
benzinishlsb  chiqarishni  sanoat  miqiyosida  joriy  qilishdan  boshlab  va  shu 
kungacha  benzin  sifatiga  qo`yiladigan  talablarning  o`zgarishi  texnika  rivojlanishi 
va benzinning detonasion barqarorligiga takablar oshishi, 80-yillardan boshlab esa 
ekologik talablar bilan ham belgilangan. 
       Ma`lumki,  uglevodorodlar  sinflarining  detonasion  barqarorligi  N-alkan    S 
naftenlarbarqarorligini  yaxshilashning  yo`llaridan  biri  bo`lib  normal  parafinlarni  benzin 
fraksiyasi va tegishli ravishda to`g`ri haydash benzinlaridan seolitlarda adsorbsion 
ajratish  sxemasini  amalda  tadbiq  etish  hisoblanadi(117)Shuning  uchun  biz 
mahalliy benzinnihg ekologik ekspluatatsion xossalarini yaxshilash uchun qisman 
dearomatlash 
va 
deparafanlash 
sxemasini 
qo`lladik.(118-120)Aromatik 
uglevodorodlarning  1/3  qismini  ajratib  chiqarish  o.s.80  dan  76  gacha  pasaytirdi, 
benzindan  50%  alkanlarni  chiqarib  yoborish  esa  uning  esa  oktan  sonini  84  gacha 
oshirdi.