Buxoro muhandislik texnologiya

MUQOBIL ENERGIYA ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI 
 
O`zbekiston  ekologik  harakati  hammuassisligida  Muqobil  yoqilg’i,  energiya  va  chiqindisiz 
texnologiyalar  korxonalari  assotsiatsiyasi  faoliyati  yo`lga  qo`yildiki,  bu  yurtimizda  mazkur 
sohadagi ishlar tobora rivojlanayotganidan dalolat beradi. Ayni paytda ushbu assotsiatsiya o`z 
tarkibiga 40 dan ziyod korxona va tashkilotlarni birlashtirgan bo`lib, shulardan “Gazomir Pro”, 
“Smart Gaz”, “Ecologic Bio Util System”, “Smart Gaz Standart”, “Smart Gaz Betont” singari 
korxonalarda  olib  borilayotgan  ishlar,  ayniqsa,  diqqatga  sazovor.  Sababi,  ushbu  korxonalarda 
biogaz  tashkil  qiluvchi  majmualarni  qurish,  iqtisodiyotning  turli  tarmoqlarida  qo`llashga 
mo`ljallangan  quyosh  nuridan  energiya  yig’uvchi  zamonaviy  uskuna  va  texnologiyalar  ishlab 
chiqarishni  yo`lga  qo`yishda  muayyan  samaradorlikka  erishilmoqda.  Assotsiatsiya  tomonidan 
xalqaro  tajribalarni  ommalashtirish  maqsadida  Pol’sha,  Bel’giya,  Xitoy,  Janubiy  Koreyaning 
tegishli  tashkilotlari  bilan  mustahkam  hamkorlik  o`rnatilgani  esa  bunday  ishlarni  yangi 
bosqichga ko`tarmoqda. 
Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish. 
 Qayta  tiklanuvchi  energiya  manbalaridan  foydalanish  imkoniyatlarini  kengaytirishga 
xizmat  qiluvchi  ko`plab  loyihalar  ustida  ham  izlanishlar  olib  borilmoqda.  Samarqand  davlat 
universitetidagi  qiymati  150  million  so`mlik  shamoldan  energiya  olish  loyihasi,  Nizomiy 
nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetida 30 ming AQSH dollarilik mablag’ evaziga 
maxsus  o`quv  majmuasini  tashkil  etish  rejasi,  Toshkent  davlat  texnika  universiteti 
mutaxassislarining  quyosh  energiyasiga  asoslangan  ishlanmasi  ana  shular  jumlasidandir. 
Darhaqiqat,  ishlab  chiqarishga  ilg’or  va  istiqbolli  loyihalarni  tatbiq  qilish  —  samaradorlik 
garovi.  Yurtimizning  geografik  joylashuvi,  qulay  iqlim  sharoiti  bunday  texnologiyalarni 
qo`llash  va  ular  orqali  energiyaning  muqobil  manbalarini  ishlab  chiqarishda  ayni  muddaodir. 
Zero,  mutaxassislar  muqobil  energiya  ishlab  chiqarish  texnologiyalariga  “Ekologik  toza  va 
tejamkor”,  degan  bahoni  bejiz  berishmayapti.  Muqobil  yoqilg’i,  energiya  va  chiqindisiz 
texnologiyalar  korxonalari  assotsiatsiyasining  tashkil  etilishi  esa  yurtimizda  bu  boradagi 
ishlarni yanada rivojlantirish borasida qo`yilgan muhim qadamdir. 
Xitoy  Davlat  energetika  qo`mitasining  ma’lum  qilishicha,  bu  yil  ko`mir  hissasi  64,2 
foizgacha  qisqartirildi.  O`tgan  yili  bu  ko`rsatkich  65,7  foizga  teng  bo`lgan  Mamlakat 
gidroenergetikasida elektroenergiya ulushi 300 gigavatt, shamol energiyasi stantsiyalari ulushi 
90 gigavatt, quyosh energiyasi hissasi esa 30 gigavatt ni tashkil etdi. 
Xitoy  hukumati  tomonidan  qabul  qilingan  ekologik  toza  energiya  manbaalaridan  foydalanish 
loyihalarini  rivojlantirish  dasturiga  muvofiq,  2020  yilgacha  ushbu  energiya  manbaalari  ulushi 
energiya balansida 15 foizga etadi 
SHu  tariqa  bir  qator  hududlarda  ko`mir  bilan  ishlaydigan  issiqlik  energiya  stantsiyalaridan 
atmosferaga chiqarilayotgan zararli chiqindilarni kamaytirish orqali mamlakatda ekologik holat 
yaxshilanadi. 
ATMOSFERANI MUHOFAZA QILISH 
Atmosfera havosi 2 usul bilan ifloslanishi mumkin: 
1.
 
Tabiiy (biologik) usulda. 
2.
 
Sun’iy (antropogen) usulda. 
Tabiiy  muhitda  vujudga  keladigan  vulqovlar,  shamol  va  yog’ingarchiliklar,  tabiiy 
ofatlar  (suv  toshqini,  zilzila)  tufayli  atmosfera  havosi  ifloslanadi.  Bundan  tashqari,  atmosfera 
havosi  tarkibigiga  o’simliklar  va  hayvonot  qoldiqlari,  zaharli  gazlar  (SO
2
,  NO
2
,  SO
2
), 
uglevodorodlar  (metan,  etan,  ammiak  va  boshqa  gazlar  va  suyuqliklar),  koinotdagi  gazlar  va 
chang  zarrachalari  tabiiy  holda  kelib  qo’shiladi.  Atmosfera  havosining  bunday  ifloslanishiga 
tabiiy (biologik) ifloslanishi deyiladi. 
Quyidagi  jadvalda  aholi  maskanlarida  atmosfera  havosi  tarkibidagi  ifloslantiruvchi 
moddalarning  ruxsat  etilgan  chegaraviy  konsentrasiyalari  va  ularning  xavflilik  darajalari 
keltirilgan. 
 
 

---

168 
 
3-jadval. 
№ 
Moddalar 
RECHK b.max mg/ 
m
3
 
RECHK b.sut mg/ 
m
3
 
Xavflilik 
darajasi 
1 
Benz(a)piren S
2
ON
12 
0,0000002 
0,0000001 
1 
2 
Xrom birikmalari 
0,0015 
0,0015 
1 
3 
Nikel birikmalari 
0,002 
0,001 
1 
4 
Qo’rg’oshin 
birikmalari 
0,002 
0,001 
1 
5 
Simob birikmalari 
0,0005 
0,0003 
1 
6 
Mis birikmalari 
0,003 
0,001 
2 
7 
Xlor birikmalari 
0,1 
0,03 
2 
8 
Fenol birikmalari 
0,01 
0,003 
2 
9 
Mazut qurumlari 
0,006 
0,002 
2 
10 
Sul`fat kislotasi 
0,3 
0,1 
2 
1
1 
Azot oksidi 
0,085 
0,04 
2 
12 
Oltingugurt oksidi 
0,5 
0,5 
3 
13 
Geksan 
0,4 
0,085 
3 
14 
Uksus 
0,2 
0,06 
3 
15 
Oddiy qurum 
0,15 
0,05 
3 
16 
Ammiak 
0,2 
0,04 
4 
17 
Ammofos 
0,4 
0,2 
4