Buxoro muhandislik texnologiya

TABIIY RESURSLARDAN OQILONA FOYDALANISH ASOSLARI 
Aslida  "resurs"  so’zi  fransuz  tilidal  olingan  bo’lib,  "yashash  vositasi"  degan  ma’noni 
anglatadi. Resurs deganda, tabiiy jismlar va foydalanadigan energiya turlari tushuniladi. 
Tabiiy  resurslar  insonning  yashashi  uchun  zarar  bo’lgan  shunday  vositalaridirki,  ular 
jamiyatga  bevosita  emas,  balki  ishlab  chiqarish  kuchlari  va  ishlab  chiqarish  vositalari  orqali 
ta’sir yetadi. 
 
Tabiiy resurslar 2 turga bo’linadi: 
1.
 
Tugaydigan tabiiy resurslar. 
2.
 
Tutamaydigan tabiiy resurslar. 
Tugaydigai tabiiy resurslar o’z navbatida 2 guruhga bo’linadi: 
1.
 
Tiklanadigan resurslar. 
2.
 
Tiklanmaydigan resurslar. 
Tabiiy resurslarning tasnifi (sinflarga bo’linishi) quyidagi rasmda ko’rsatilgan. 
 
 
 

---

166 
Tiklanmaydigan  tabiiy  resurslarga  er  osti  boyliklari  va  foydali  qazilmalar,  ya’ni 
ma’danli va ma’dansiz qazilmalar kiradi. Ular foydalanayotgan darajadan million-million marta 
sekin  tiklanadigan  tabiiy  resurslar  hisoblanadilar.  Bunday  resurslarni  tiklab  bo’lmas  ekan, 
mineral  resurslardan  samarali  foydalanish,  ularni  tejab-tergab  ishlatish  va  ularni  qazib 
olinayotganda erlarga zarar etkazilishiga yo’l qo’ymaslik zarur. 
Tiklanadigan  tabiiy  resurslarga  tirik  mavjudotlar,  o’simlik  va  xayvovlar,  daraxtlar, 
shuningdek,  tuproq  kiradi.  Tuproq  yo’q  bo’lib  ketmaydi,  balki  asosiy  xossasini  – 
umumdorligini  yo’qotishi  mumkin.  Bunday  resurslardan  foydadaiayotganda  shuni  esda  tutish 
kerakki,  muayyan  tabiiy  sharoitning  buzilishi  ularning  qayta  tiklanishiga  xalaqit  berishi 
mumkin.  Masalan,  hozirga  vaqgda  butunlay  qirib  yuborilgan  ko’pgina  o’simlik  va  hayvonot 
turlari,  shuningdeq,  eroziya  natijasida  butunlay  tarkibi  buzilgan  tuproqlar  qaytadan 
tiklanmaydi. Bundan tashqari, shuni ham yodda tutish kerakki, tiklanadigan tabiiy resurslarning 
paydo  bo’lish  jarayoni  ma’lum  tezlikka  ega  bo’lishi  kerak.  Masalan,  otib  tashlangan 
hayvonlarning qaytadan paydo bo’lishi uchun bir yoki bir necha yil kerak.