Buxoro muhandislik texnologiya instituti

Soliq solish birligi - bu ob`yektning o`lchov birligi, masalan, daromad yoki mol-mulk solig’ida ob`yektning o`lchov birligi sifatida uning so`mdagi bahosi ifodalansa, yer solig’ida o`lchov birligi bo`lib kv.m yoki gektar hisoblanadi.

Soliq yuki - soliq to`lovchi muayyan vaqt oralig’idagi faoliyati natijasida to`lagan soliqlarining yig’indisini ifodalaydi. Bunda soliq to`lovchilar to`laydigan barcha soliqlar va boshqa majburiy to`lovlarning yig’indisi ifodalanadi. Soliqyukining aniq soliqto`lovchilar zimmasiga qancha to`g’ri kelganligini aniqlash ancha murakkab jarayon hisoblanadi. Biroq to`g’ri (bevosita) soliqlarda soliqog’irligi aynan soliqni byudjetga hisoblab o`tkazuvchi soliqto`lovchi­lar zimmasiga tushsa, egri (bilvosita) soliqlarda esa soliqyuki soliqni to`lovchilar emas, balki tovar (ish, xizmat)larni iste`mol qiluvchilar zimmasiga tushadi. Muayyan turdagi yuridik va jismoniy shaxslar bo`yicha soliqyukini bir yilda byudjetga to`langan barcha majburiy to`lovlar yig’indisi bilan aniqlash mumkin. Soliqyukini ifodalashning bir qancha ko`rinishlari mavjud: makrodarajadagi soliqyuki, mezodarajadagi soliqyuki va mikrodarajadagi soliqyuki. Soliqyuki makrodarajada ifodalanganda butun mamlakat miqyosida ifodalanib, asosiy ko`rsatkich sifatida muayyan vaqt oralig’ida davlat byudjetiga kelib tushgan soliqlar yig’indisining ana shu vaqt oralig’ida yaratilgan yalpi ichki mahsulot (YAIM) yoki milliy daromad (MD)ga nisbati olinadi. Mezodarajada ifodalanganda alohida olingan soha, tarmoq yoki sektorga to’g’ri keladigan soliqyuki ifodalansa, mikrodarajada esa aniq bir olingan sub`yektga to`g’ri kela­digan soliqyuki ifodalanadi.