Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

1.3.1 Ob’ektdagi jarayonlar tahlili 

 

Ob’ektimizning struktura sxemasiquyidagicha bo’ladi 

 

2-rasm – Modellashtirish ob’ektining struktura sxemasi

 

Bu erda  

            Qo – xamirturish hajmiy sarfi, m

3

/s; 

 

s

O

 – xamirturish namligi, %;

 

Qm – unning hajmiy sarfi, m

3

/s; 

Qt – chiqishdagi xamirning hajmiy sarfi, m

3

/s; 

S

T

 – chiqishdagi xamirning namligi, %; 

Sig’imda  issiqlikning  kirishdan  chiqishga  tomon  konvektiv  ko’chishi  sodir 

bo’ladi. Ballans munosabati umumiy ko’rinishdaquyidagicha ifodalanadi: 

  

Σkirish – Σchiq = 

)

(микдор

dt

d

,  

 

 

(1) 

Bunda

 

 

        

Σkirish – ob’ektga kiruvchi modda yoki energiya oqimi; 

         Σchiq– ob’ektdan chiquvchi modda yoki energiya oqimi; 

       

)

(miqdor

dt

d

– 

Ob’ektda  mavjud  bo’lgan  modda  miqdori  yoki  energiyadan  vaqt 

bo’yicha   osila

. 

 

Material balans tenglamasi hajmlar balansi bilan almashtirilishi mumkin: 

dt

dV

Q

Q

Q

T

M

O







,   

 

 

 

(2) 

Bunda 

 V – sig’imdagi xamir hajmi.  

Í

S

V





, 

 

   

 

 

(3) 

bu erda  

S –aralashtirgichning ko’ndalang kesim yuzi, uni S=3,5 m

2 

olamiz;  

  H – suyuqlik sathi, m. 

Q

М 

Сиg’им 

Q

О

, с

О 

Q

Т

, c

Т

 

---

 

1 

Bunday  hajm  sifatida  xamirqorish  mashinasi  dastlabkiqorish  kamerasining  hajmini 

olamiz.  

Xamirning chiqishdagi hajmiy sarfiquyidagi formula bilan hisoblanadi: 

H

g

S

Q

O

Ò









2

,   

 

 

          (4) 

Bu erda 

S

O

 – xamirqorish mashinasi kamerasining tubidagi tirqish yuzi, m

2  

(S

O

=0,1 m

2

); 

g – erkin tushish tezlanishi, m/sek

2  

(g=9,8 m/s

2

); 

 

H – suyuqlik sathi, m (boshlang’ichqiymatini H=1,5mqabulqilamiz). 

Boshlang’ich  shart,  ya’ni  vaqt  nolga  teng  bo’lgandagiqiymat   

О

Q

  ni  ob’ektning 

statistika modelidan topiladi. 

Xamirturish  (opara)  ning  bitta  kompanentasi  uchun  material  balansiquyidagi 

ko’rinishda bщladi: 

dt

c

V

d

c

Q

c

Q

Т

Т

Т

О

О

)

(











,   

 

 

(5) 

Bunda 

s

O

 – xamirturish namligi, % (s

O

 = 66%); 

 

s

T

  –  xamirning  natijaviy  namligi,  %  (uni  ham  statistika  modeli  tenglamasidan 

topamiz). 

(2), (3), (4), (5) tenglamalar va boshlang’ich shartlarni hisobga olgan holda ob’ekt 

dinamikasining matematik modeliniquyidagicha yozamiz:  























































0

0

)

(

2

c

c

dt

c

V

d

c

Q

c

Q

Н

S

V

H

g

S

Q

dt

dV

Q

Q

Q

t

Т

Т

Т

О

О

O

Т

Т

О

М

.  

 

 

(6) 

Sintezqilinayotgan ART da namlikning berilganqiymati aralashtirgich (smesitel )da 

xamirturish sarfining o’zgarishi bilanoq avtomatik nazoratqilinadi va ushlab turiladi.     

1.3.2 Namlikni avtomatik rostlash tizimining (ART) matematik modelini 

tuzish 

 

Namlikni  avtomatik  rostlash  tizimi  (ART)  rostlash  ob’ektidan  tashqari 

o’zgartirgich,    PI-regulyator va klapan  ko’rinishidagi ijrochiqurilmadan  tashkil topgan 

(3-rasm). 

---

 

1 

 

3-rasm – ART ning struktura sxemasi  

 

RO – rostlash ob’ekti (smesitel); 

BO’ – birlamchi o’zgartirgich; 

R – regulyator (PI-regulyator); 

IQ – ijrochiqurima (klapan); 

x(t) – xamirqorish mashinasi kirishidagi xamirturish sarfi; 

y(t) – xamir namligi (roslanadigan parametr); 

Y(t) – xamirning keltirilgan namligi (o’lchovsizlantirilgan kattalik 0...1) 

u(t) – boshqaruvchi ta’sir (0…1); 

z(t) – ob’ekt kirishida xamirturish namligining o’zgarishi (g’alayon).