|
Tabiatning ifloslanishi.
Bijg’ish darajasi, yani organik moddalarning parchalanish darajasi 30...40
% gacha yetishi va buning oqibatida asosan biologik nostabil bo’lgan organik
birikmalarning parchalanishi yuz berishi tufayli shlam boshlang’ich substrakt
ega bo’lgan yoqimsiz hidga ega emas.
4.2. Kasallik qo’zg’atuvchilar.
Anaerob usulda bijg’itishning gigiyenik samarasi avvalo muayyan vaqt
davomidagi issiqlik ta’siri bilan izohlanadi. Alohida kasallik qo’zg’atuvchilarni
yo’qotish uchun har bir alohida tur uchun muayyan minimal harorat talab
qilinadi va ushbu bakteriyalarni shu haroratda minimal vaqt davomida ushlab
turish tavsiya etiladi.
Infeksyali kasalliklar bakterial qo’zg’atuvchilarining vegitativ shaklini
to’liq yo’qotishni kafolatlash uchun diskret haroratdagi qurulmalarda 30
0
C
atrofidagi bijg’itish haroratida 30 sutkaga yaqin vaqt talab qilinadi. Kamroq
vaqtda ko’proq samaraga (12-20 sutka davomida) faqatgina 50
0
C dan yuqori
haroratda bijg’itish jarayonida erishiladi. Biroq absolyut ishonchli
zararsizlantirishni kutish ko’pincha kеrak emas, chunki hamma vaqt ba’zi bir
mikroblar o’zining hayot faoliyatini saqlab qolib infеksiya tarqatuvchi manba
bo’lib xizmat qilishi mumkin. Yuqorida eslatib o’tilgan turdagi viruslar haqida
hozircha hеch qanday ma’lumotlar yo’q.
Uzluksiz va o’ta uzluksiz harakatni qaraganimizda, bеrilgan nazariy
gidravlik hisoblardan farqli o’laroq substratning kamroq ulushi qisqa vaqtdan
69
rеaktordan chiqib kеtishi bilan tavakkal qilamiz. Shunday qilib, patogеn
organizmlarga kеrak bo’ladigan issiqlik ta’sirini chеtlab o’tish xavfi tug’iladi.
Tadqiqotlar ko’rsatganidеk, hattoki oqova tipdagi namunalarni o’rnatishda
ham rеaktorga suyuq go’ng bilan tushgan barcha kasallik tarqatuvchilarni
yo’qotishning imkoni yo’q [6].
70
XULOSA.
Qishloq xo’jaligi, chorva va parrandachlik chiqindilaridan biologik
anaerobik bijg’itish usulida metan gazi va ekologik jihatdan toza minerallarga
boy bioo’g’it olishga imkon beradigan qurulmalarni ish xarakteristikalari
o’rganildi va bijg’ish jarayonini jadallashtirish uchun biomassaga ammoniy
nitrat tuzi qo’shib, tajribalar o’tqazilib ilmiy izlanishlar olib borildi. Bu tajriba
natijasida biomassaning bijg’ish vaqtini ikki barobar qisqartirishga erishildi.
Bioreaktordagi biomassani isitish uchun mezofil rejimda ishlaydigan
quyosh energiyasi yordamida isitiladigan biogaz tajriba qutulmasini yaratildi va
biogaz olishga erishildi. Bijg’itiladigan xom-ashyo sifatida 1:1 nisbatda qoramol
va tovuq go’ngidan faydalanildi. Ajratib olingan gazni “Neftgaztatqiqot” OAJ
da tabiiy gazni xromatografik tahlil qilish laboratoryasidagi “Agilent”
xromotografda biogaz tarkibi o’rganildi. Ajratib olingan gaz tarkibini 75% CH
4
va 25% CO
2
tashkil qilishini aniqlandi. Biogazni tozalash va qurutish maqsadida
birqancha tajribalar o’tkazildi.
Olib borilgan ilmiy-tadqiqot ishlari va rivojlangan mamlakatlar
tajribalaridan kelib chiqqan holda quyidagi xulosalar chiqarish mumkin.
1. Chorvachilik, cho’chqachilik va parrandachilik fermalarida kundalik
chiqindilarga qayta ishlov berish va fiziologik sharoitlarni yaratish yo’li bilan
chorva mollari va parrandalarning kundalik og’irligini 40% ga oshirish mumkin.
2. Bioo’g’it bilan ishlov berilgan har bir gektar er sabzavot va poliz
mahsulotlari unumdorligini 3-4 marotaba oshiradi.
3. Ishlov berilgan suyuq yoki yarim quruq go’ngdan sug’orish paytida
foydalanilganda tuproqdagi g’ovakliklar kolemenastiya bo’lib, tuproq
singdiruvchanligi keskin kamayadi. Suv ta’sirida mineral moddalarning yuvilib
ketishi oldi olinadi, tuproq eroziyasi to’xtatiladi, o’g’itning ko’p qismi
o’simliklar tomonidan o’zlashtiriladi.
4. Go’ng tarkibidagi kerakli oziqabop moddalar (protein, klechatkalar va b.)
tuproqning unumdor qatlamini boyitadi, chunki ular tuproqdagi
mikroorganizmlar uchun ham yashash joyi va ham ozuqa rolini o’ynaydi.
71
Mikroorganizmlar nafaqat tuproqda, balki biosferada global jarayonlarning
kechishiga katta hissa qo’shadi.
5. Go’ng bilan ishlov berilgan erlardan o’stirib olingan yashil o’simliklar
tarkibida xo’l proteinning miqdori nihoyatda ko’p (1,5-2% atrofida) bo’ladi.
Erning sug’orilgandan keyin azot va oqsilli azotning miqdori 1,5 marotabagacha
oshadi. Go’ng tarkibidagi biogen moddalar mineral o’g’itlarni sarflash imkonini
yaratadi, tuproqning eroziyaga uchrashishi va sizot suvlarini ifloslanishi oldi
olinadi.
6. Ishlov berilgan go’ng bilan erni o’g’itlash tuproqning yumshashiga,
yoqilgini sarflashiga va erlarni haydash (kultivastiya qilish, shudgorlash) paytida
sarflanadigan energiyalarni tejashga imkon beradi. Natijada agregatlarni
iste’mol quvvati 2 barobar kamayadi.
7. Tuproq eroziyaga uchraganda suv tuprokdagi eng kerakli moddalarni-
gumus va mineral hamda organik o’g’itlarni yuvib ketadi. Gumus bilan
o’g’itlangan erlarning shurlanish darajasi keskin pasayib, sho’r yuvish ishlari
kamayadi.
8. Qishloq xo’jalik sohasida biogaz (metanol) qayta tiklanuvchi yoqilg’i
hisoblanadi. Ammo biogaz texnologiyasining amalga joriy etish birdaniga
iqtisodiy daromad keltirmaydi. Er unumdorligini oshirish, atrof-muhit
ekologiyasini yaxshilash, arzon va etarli bo’lgan chorvachilik va parrandachilik
chiqindilariga qayta ishlov berish hisobiga katta iqtisodiy daromad ko’rish
mumkin.
72
Do'stlaringiz bilan baham: | 
