Buxoro davlat unversiteti

Bugungi kunga kelib, okeanlarning ifloslanishi uchta asosiy usulda sodir bo'lishi ma'lum:

• 
  daryo tizimining oqishi natijasida (raf zonalari eng ifloslangan, shuningdek yirik daryolar og'ziga yaqin joylar),
  
• 
  yog'ingarchilik orqali (birinchi navbatda qo'rg'oshin va simob okeanga tushadi),
  
• 
  to'g'ridan-to'g'ri okeanlarda odamning asossiz iqtisodiy faoliyati tufayli.
  

Olimlar ifloslanishning asosiy yo'nalishi daryolar oqimi ekanligini aniqladilar (ifloslantiruvchi moddalarning 65 foizigacha okeanlarga daryolar orqali kiradi). Taxminan 25% yog'ingarchilikka, yana 10% - oqava suvlarga, 1% kamroq dengiz kemalari chiqindilariga to'g'ri keladi. Aynan shu sabablarga ko'ra okeanlarning ifloslanishi sodir bo'ladi. Ushbu maqolada keltirilgan fotosuratlar ushbu dolzarb muammoning jiddiyligini aniq ko'rsatib turibdi. Ajablanarlisi shundaki, odamsiz bir kun ham yashamaydigan suv uni faol ravishda ifloslantiradi.
Atrof-muhitshunoslar okean ifloslanishining bir necha turini aniqlaydilar. Bu:

• 
  jismoniy
  
• 
  biologik (bakteriyalar va turli mikroorganizmlar bilan zaharlanish),
  
• 
  kimyoviy (kimyoviy va og'ir metallarning ifloslanishi),
  
• 
  yog '
  
• 
  issiqlik (IES va AES chiqaradigan isitiladigan suvlar bilan ifloslanishi),
  
• 
  radioaktiv
  
• 
  transport (dengiz transporti bilan ifloslanishi - tankerlar va kemalar, shuningdek suv osti kemalari),
  
• 
  maishiy.
  

Tabiiy (masalan, qum, loy yoki mineral tuzlar) va antropogen kelib chiqishi mumkin bo'lgan okeanlarning turli xil ifloslanish manbalari ham mavjud. Ikkinchisi orasida eng xavflilari quyidagilar:

• 
  neft va neft mahsulotlari;
  
• 
  kanalizatsiya
  
• 
  kimyoviy moddalar
  
• 
  og'ir metallar
  
• 
  radioaktiv chiqindilar
  
• 
  plastik chiqindilar
  
• 
  simob.
  

Ushbu ifloslantiruvchi moddalarni batafsilroq ko'rib chiqing.
Bugungi kunda eng xavfli va keng tarqalgani bu okeanning neft bilan ifloslanishi. Har yili unga o'n million tonnagacha neft chiqariladi. Ikki millionga yaqin daryolar oqimi orqali okeanga olib o'tilgan.Eng yirik neftning to'kilishi 1967 yilda Buyuk Britaniya qirg'oqlarida sodir bo'lgan. Torrey Canyon tankerining qulashi natijasida 100 ming tonnadan ortiq neft dengizga to'kilgan. Okeandagi neft quduqlarini burg'ilash yoki ishlatish paytida neft dengizga kiradi (yiliga yuz ming tonnagacha). Dengiz suvida bir marta, u suv massasining yuqori qatlamida bir necha santimetr qalinlikdagi "yog 'to'kilishi" yoki "yog' to'kilishi" deb nomlanadi. Xususan, unda juda ko'p sonli tirik organizmlar yashashi ma'lum.Ajablanarlisi shundaki, Atlantika okeanining taxminan ikki-to'rt foizi doimiy ravishda neft filmlarida qoplangan! Ular shuningdek xavflidir, chunki ularda og'ir metallar va pestitsidlar to'planib, ular qo'shimcha ravishda okean suvlarini zaharlaydi.

• 
  Okeanlarning neft va neft mahsulotlari bilan ifloslanishi o'ta salbiy oqibatlarga olib keladi, xususan:
  
• 
  suv massalari qatlamlari o'rtasida energiya va issiqlik uzatilishini buzish,
  
• 
  dengiz suvi albedosi pasayib,
  
• 
  ko'plab dengiz hayotining o'limi,
  
• 
  tirik organizmlarning a'zolari va to'qimalarida patologik o'zgarishlar.
  

Sayyoramiz yuzasining 70% dan ortig'i suv bilan qoplangan. Okeandagi suv hajmi juda katta - 1370 million kub kilometr. Okeanlar an'anaviy ravishda materiklar tomonidan Arktik, Hindiston, Tinch okean va Atlantikaga bo'lingan. Okean sayyorada iqlimni shakllantiradi: oqimlar ular bilan birga sovuq yoki issiqlik olib keladi va okeanlar yuzasidan bug'lanib ketadigan suv bulutlarni hosil qiladi. Agar biz umuman insoniyat haqida gapiradigan bo'lsak, unda qirg'oqlarda 100 milliondan ortiq odam yashaydi, ularning hayoti qandaydir tarzda dengiz bilan bog'liq. Biroq, bu har birimiz, hatto dengizni hech qachon ko'rmaganlar haqida ham aytish mumkin. Darhaqiqat, ushbu ulkan "ob-havo fabrikasi" da yomg'ir markaziy hududlarda yog'adi, bu erda barcha baliqlarning qariyb 90 foizi qazib olinadi, ko'pincha neft okean tubidan tortib olinadi va yuklar dengizlar bo'ylab harakatlanadi.Agar insoniyat biron sababga ko'ra okean resurslaridan foydalanish imkoniyatini yo'qotganida, iqtisodiyot to'xtab qolar va dunyo betartiblikka tushib ketar edi. Biroq, bunday intensiv va ko'pincha mas'uliyatsiz foydalanish tufayli, okeanlar endi jiddiy xavf ostida qolmoqdalar. Okeanlarni oqava suvlar bilan ifloslanishi, ehtimol, ikkinchi zararli hisoblanadi. Kimyoviy va metallurgiya korxonalari, to'qimachilik va pulpa fabrikalari, shuningdek qishloq xo'jaligi komplekslarining chiqindilari eng xavflidir. Dastlab, ular daryolarga va boshqa suv havzalariga birlashadi va keyinchalik okeanlarga bu yoki boshqa yo'l bilan tushadi.

Ushbu o'tkir muammoni hal qilishda ikkita yirik shahar - Los-Anjeles va Marseldan mutaxassislar faol ishtirok etishmoqda. Sun'iy yo'ldosh kuzatuvlari va suv osti tadqiqotlaridan foydalanib, olimlar tashlangan oqava suvlar hajmini, shuningdek, ularning okeandagi harakatini kuzatmoqda.Turli yo'llar bilan ushbu ulkan suv havzasiga kiradigan kimyoviy moddalar ekotizimga juda salbiy ta'sir qiladi. Okeanlarning pestitsidlar bilan ifloslanishi, xususan, aldrin, endrin va dieldrin ayniqsa xavflidir. Ushbu kimyoviy moddalar tirik organizmlarning to'qimalarida to'planish qobiliyatiga ega, ammo hozirgacha ularning qanday ta'sir qilishini hech kim aniq ayta olmaydi.Pestitsidlar bilan bir qatorda, kemasimonlarning rangini bo'yash uchun ishlatiladigan tributiltin xloridi okeanning organik olamiga juda salbiy ta'sir qiladi. Sivilizatsiyaning rivojlanishi okeanlarning ifloslanishiga olib keldi. Vaziyat XX asrning o'rtalarida yomonlasha boshladi, bu kimyoviy va neftni qayta ishlash sanoatining rivojlanishi bilan bog'liq edi. Bugungi kunda ifloslanishning bir nechta turlarini ajratish mumkin:

jismoniy. Axlat va ayniqsa plastik, deyarli chirib ketmaydigan narsa, okeanlar ekologiyasi uchun juda katta muammodir. Millionlab tonna plastik chiqindilar okeanlar bo'ylab cho'kib ketadi va mutaxassislarning fikriga ko'ra, bu axlatning 80 foizi quruqlikdan okeanga tushadi va atigi 20 foizi kemalarni tashlab yuborilgan yoki yuvilgan. Axlat 250 dan ortiq dengiz hayvonlari va qushlarga zarar etkazadi va suvga zaharli moddalarni chiqaradi,

Qiziqarli fakt

Okeanga tashlangan axlat eng haqiqiy suzuvchi qit'alarni tashkil qiladi, ularning eng mashhurlari — Hatto ISS-dan ham ko'rish mumkin bo'lgan Tinch okeanidagi axlat. Bu Shimoliy Tinch okeanidagi ulkan axlat to'plami. Spot maydoni, eng optimistik hisob-kitoblarga ko'ra, kamida 700 ming kvadrat kilometrni tashkil qiladi. Ushbu joyda ikkita Germaniya joylashtirilishi mumkin edi.

Izoh

WWF mutaxassislari okeanlarning barcha manbalari narxini hisoblab chiqdilar. Shakl juda ta'sirli — 24,2 trillion dollar, ammo mutaxassislarning o'zlari aytishicha, bu haqiqatan ham kam baholanadi, chunki ko'p manbalarni pul nuqtai nazaridan qadrlash qiyin.

Okeanlar ifloslanishining asosiy manbalari neft va neft mahsulotlari, chiqindi suvlar, kimyoviy moddalar, og'ir metallar, radioaktiv chiqindilar, simob va plastmassalardir. Qaysi turdagi ifloslanish eng xavfli ekanligini aytish qiyin - ularning barchasi ma'lum darajada yoki boshqa darajada sayyoramiz ekotizimiga, shu jumladan odamlarga ta'sir qiladi. Masalan, toksinlar tijorat baliqlarining to'qimalarida to'planib, ularni yutishga yaroqsiz holga keltiradi. Shunday qilib, Adriatik dengizidagi orkinoslarda juda yuqori simob miqdori va qo'rg'oshin miqdori ko'pincha shimoliy dengizdagi baliqlarda ko'payadi. Toksinlarni o'z ichiga olgan dengiz mahsulotlari bilan zaharlanish o'limga olib kelishi mumkin: Minamata kasalligi, tarkibida simob miqdori yuqori bo'lgan dengiz mahsulotlari bilan zaharlanish oqibatida kamida 70 kishi hayotdan ko'z yumdi.Organik chiqindilar va o'g'itlarning to'kilishi natijasida qirg'oq suvlarining gullashi ularni baliq ovlashga yaroqsiz holga keltiradi, chunki gullar suvda baliq nobud bo'ladi. Bu nafaqat dengiz lazzatli taomlarini buzadi, balki yuz minglab odamlarning mehnatini ham yo'qotadi. Ushbu jabhada jannat plyajlarini axlatxonalarga aylantirish muammoning echimi emasdek tuyuladi. Ekologlar okeanlarning og'ir metallar bilan ifloslanishidan juda xavotirda. Xususan, bu dengiz suvlaridagi ulushi yaqinda o'sib borishi bilan bog'liq.Qo'rg'oshin, kadmiy, mis, nikel, mishyak, xrom va qalay kabi og'ir metallar eng xavflidir. Shunday qilib, hozirda har yili 650 ming tonnagacha qo'rg'oshin Jahon okeaniga kiradi. Va sayyoramizdagi dengiz suvlarida kalay miqdori umume'tirof etilgan normadan uch baravar yuqori. Yechish yo'llari: dunyo miqyosidaBularning barchasi tashvish uyg'otishi mumkin emas, shuning uchun ko'plab davlatlar vaziyatni to'g'irlashga yoki hech bo'lmaganda inson faoliyati okeanlarga etkazadigan zararni minimallashtirishga harakat qilishmoqda.Masalan, Frantsiyada zavodlar va zavodlar uchun suv olish va chiqarish punktlarining joylashishini tartibga soluvchi qonun qabul qilindi, vertolyotlar doimiy ravishda dengiz qirg'oqlarini qo'riqlashdi, ularning vazifasi tanker chiqindilarini nazorat qilishdan iborat. Shvetsiyada suvni to'kish muammosiga yuqori texnologiyali va samarali echim topildi - har bir tankerning imkoniyatlari maxsus izotoplar bilan belgilanadi, shuning uchun neftning to'kilishini tahlil qiluvchi olimlar har doim qaysi kemadan chiqqanini aniqlashlari mumkin.Birlashgan Millatlar Tashkiloti tashabbusi bilan Jahon okeanining resurslaridan foydalanishni, neft qazib olishni va boshqalarni tartibga soluvchi ko'plab muhim xalqaro shartnomalar imzolandi. Balki 1982 yilda ko'pgina davlatlar tomonidan imzolangan BMTning dengiz huquqi to'g'risidagi konventsiyasi katta shuhrat qozongan. Shuningdek, turli xil dunyo va mintaqaviy konventsiyalar mavjud: 1972 yildagi chiqindilarni va boshqa materiallarni to'kish orqali dengiz ifloslanishining oldini olish to'g'risidagi konventsiya, 1971 va 1974 yildagi neftning ifloslanishiga etkazilgan zararni qoplash uchun xalqaro jamg'arma tuzish to'g'risidagi xalqaro konvensiya, xalqaro zarar etkazganlik uchun javobgarlik va kompensatsiya to'g'risidagi xalqaro konventsiya. 1996 yildan boshlab xavfli va zararli moddalarni dengiz orqali tashish va boshqalar.Izoh:Agar choralar ko'rilmasa, keyingi 25 yil ichida okeanlarning ifloslanish darajasi uch baravarga oshishi mumkin. 21-asr plastiklar davri. Hozirda tonna plastik chiqindilar okeanlarga kirib bormoqda va ularning miqdori o'sib bormoqda. Juda katta hajmdagi "plastik" orollar borligini kam odam biladi. Bugungi kunda beshta bunday "dog'lar" ma'lum - plastik chiqindilar to'planishi. Ulardan ikkitasi Tinch okeanida, yana ikkitasi Atlantikada va bittasi Hindistonda. Bunday chiqindilar xavflidir, chunki uning kichik qismlari ko'pincha dengiz baliql Rossiyada suvning ifloslanishi muammolari Sog'liqni saqlash vazirligi, Baliqchilik vazirligi, Geologiya vazirligi va Gidrometeorologiya va atrof-muhit monitoringi bo'yicha davlat qo'mitasi tomonidan qonuniy darajada hal qilinadi. Amaliy muammolarni hal qilish uchun 200 institut, laboratoriya va ilmiy birlashmalar jalb qilindi. Tozalash inshootlarini yaratish bo'yicha faol ishlar olib borilmoqda: so'nggi yillarda 5000 ga yaqin tozalash inshootlari foydalanishga topshirildi.Greenpeace, WWF va boshqa ekologik tashkilotlar tomonidan ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. Masalan, WWFda dengiz dasturi mavjud, uning maqsadi Rossiya dengizlarining biologik xilma-xilligini saqlab qolishdir. Mamlakatimizda bu ayniqsa to'g'ri, chunki dunyo okeanlarining taxminan beshdan bir qismi Rossiya yurisdiktsiyasida.Har yili okeanlarga jami 15 milliard tonna ifloslantiruvchi moddalar tashlanadi. Va har birimiz dengizning ifloslanishiga o'z hissamizni qo'shamiz. Plyajda qoldirilgan bitta plastik shisha yoki kanalizatsiyadagi bir tomchi kimyoviy yuvish vositasi arzimagan narsaga o'xshaydi. Ammo aynan shunday "mayda-chuyda narsalardan" ulkan axlat orollari tashkil topgan. Okeanlarning tozaligi bizning umumiy majburiyatimizdir.arini yutib yuboradi, natijada ularning barchasi, odatda, nobud bo'ladi.