Buxoro davlat universitetining

 
2.4. Nutq tovushlarining fonetik o
‘
zgarishlari
 
Tayanch soʻz va iboralar:
kombinator o‘zgarishlar, pozitsion 
o‘zgarishlar, assimilyatsiya, dissimilyatsiya, proteza, epenteza, 
epiteza, prokopa, sinkopa, metateza. 
Mashg
‘
ulotning maqsadi:
-
 
fonetik o‘zgarishlar haqida umumiy ma’lumot berish, yozma va 
og‘zaki nutqdagi fonetik o‘zgarishlarning turlari bilan tanishtirish; 
-
 
talabalarning 
og‘zaki 
va 
yozma 
nutqini 
rivojlantirish, 
dunyoqarashini kengaytirish. 
Kutilgan natijalar: 
-
talabalar imlodagi fonetik o‘zgarishlar haqida bilim va 
ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar; 
-
orfoepik fonetik o‘zgarishlarning ichki bo‘linishini bilib oladilar 
va misollar topib bilimlarini mustahkamlaydilar; 

---

62 
-
mavzuga oid test topshiriqlarini to‘g‘ri bajarishga erishadilar. 
Har qanday tilda ham tovushlar yozuvda yozilganidek talaffuz 
qilinavermaydi. Tovushlar kompleksini (tizimini) birga talaffuz qilish 
natijasida ayrim tovushlar o‘zaro bir-biriga ta’sir qiladi va bu ta’sir 
tovush o‘zgarishiga olib keladi. Masalan, 
yurt
so‘ziga o‘rin-payt 
kelishigi affiksi -
da
, chiqish kelishigi affiksi -
dan
qo‘shilganda, so‘z 
oxiridagi 
t
tovushi affiksdagi 
d
undoshiga ta’sir qilib, uni 
t
tovushiga 
aylantiradi: 
yurt+da=yurtta
, 
yurt+dan=yurttan kabi
(yozilishi: 
yurtda, yurtdan
). 
Bir
sanoq soniga dona son affiksi -
ta
qo‘shilganda, 
affiksdagi