Buxoro davlat universitetining

t
tovushi affiks tarkibidagi 
n
ni aynan o‘ziga o‘xshash tovush – 
t 
ga 
aylantiradi (yozilishi: 
xatni
); 
ish+ga – ishka
(bunda o‘zakdagi 
jarangsiz undosh 
sh
affiks tarkibidagi jarangli undosh 
g
ni o‘ziga 

---

63 
qisman o‘xshatadi, ya’ni jarangsiz 
k
ga aylantiradi (yozilishi 
ishga
). 
Shunga ko‘ra assimilyatsiya ikki xil bo‘ladi:
a) to‘liq assimilyatsiya
so‘z tarkibidagi bir tovushning ikkinchi 
bir 
tovushni 
aynan 
o‘zi 
kabi 
tovushga 
aylantirishidir: 
to‘k+gan=to‘kkan, yet+di=yetti, chiq+gan = chiqqan, tuz+siz=tussiz 
(yozilishi: 
yetdi, sizni, chiqqan, tuzsiz)
. Bunda tovushlar o‘zaro 
moslashadi; 
b) to‘liqsiz assimilyatsiya
so‘z tarkibidagi bir tovushning 
ikkinchi 
bir 
tovushni 
o‘ziga qisman o‘xshatib olishidir: 
o‘ch+gan=o‘chkan, shosh+di=shoshti, tush+ga=tushka
(bularda 
jarangsiz 
ch, sh
undoshlari affiks tarkibidagi jarangli 
g
ni jarangsiz 
k
ga, 
d
ni esa 
t
ga aylantirgan; yozilishi: 
o‘chgan, shoshdi, tushga
). 
To‘liqsiz assimilyatsiyada ba’zan tovushlar o‘rniga ko‘ra ham 
moslashadi: 
shanba 
>
 shamba. 
Bunda 
b
lab tovushining ta’sirida 
n
til 
tovushi 
lab-lab 
m
tovushiga 
aylanadi. 
Demak, 
to‘liqsiz 
assimilyatsiyada tovushlar hosil bo‘lish usuliga ko‘ra qisman 
moslashish holatiga o‘tmaydi. Bunda yonma-yon kelayotgan tovushlar 
ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra va hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra 
moslashadi. Oldin kelgan tovush o‘zidan keyin kelgan tovushni 
(masalan, 
o‘t+di=o‘tti
), shuningdek, keyin kelgan tovush o‘zidan 
oldin kelgan tovushni 
(o‘n bir - o‘mbir)
o‘ziga o‘xshatishi mumkin. 
Shunga ko‘ra assimilyatsiya yana ikki turga bo‘linadi: