Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti

3.  So’z shakl va mazmun yaxlitligiga ega bo’lib,ma’no va grammatik jihatdan shakllangan til birligidir. 

• 3.  So’z shakl va mazmun yaxlitligiga ega bo’lib,ma’no va grammatik jihatdan shakllangan til birligidir. 
• 4. So’zning 2 tomoni bor: a)so’zning shakli ,ya’ni tashqi tomoni (moddiy tomoni) tovush (harflar)dan iborat bo’lib,bu xususiyatlar fonetikada o’rganiladi b)so’zning ichki tomoni (ma’no,mohiyat tomoni)esa unda ifodalanadigan ma’nolar bilan tavsiflanadi ya’ni so’z bo’lishi uchun tovush va harflar yig’indisi ma’lum ma’no ifodalashi kerak.
•  5. So’z ikki xil ma’no bildiradi . a)leksik ma’no ; b)grammatik ma’no 
• 6. Leksik ma’no (atash ma’nosi lug’aviy ma’no) leksikologiyada o’rganiladi. leksikologiyaga doir atama hisoblanadi: a) So’zlarning borliqdagi qanday narsa –hodisalar belgi-xususiyatlar,harakat-holatlarni bildirishi ularning atash ma’nolari hisoblanadi. Atash manosiga faqat 5ta so’z turkumi ega .Olmoshlar bundan mustasno. Ular belgi bildiruvchi so’zlarga ishora qiladi. 
• 7. Grammatik ma’no deganda esa so’zning qaysi turkumga mansubligi qaysi gap bo’lagi vazifasida kelishi ,shuningdek, tarkibidagi qo’shimchalar orqali yuzaga keladigan ma’nolar tushuniladi.Grammatik ma’no barcha so’z turkumlari uchun xos bo’lib,uni morfologiyada o’rganamiz. M:Kitoblar keltirildi. . kitoblar so’zining lug’aviy ma’nosi –predmet, o’quv quroli Grammatik ma’nosi –ot,bosh kelishikda ,ko’plik sonda,ega vazifasida keltirildi harakat tushunchasini ifoda etyapti bu uning lug’aviy ma’nosi. Grammatik ma’nosi:fe’l, o’tgan zamonda,IIIshaxs majhul nisbatda ,xabar maylida,bo’lishli shaklda,kesim vazifasida. 
• 8. Demak, so’zlar lug’aviy va Grammatik ma’noga ega bo’lib bularning biri leksikologiyada, ikkinchisi morfologiyada o’rganiladi. .

So’z va leksema 

• 1.So’z va leksema atamalarini ham farqlash kerak,ya’ni -so’z leksik va grammatik ma’nolarni ifodalaydigan butunlik, leksema atamasi esa so’zning grammatik ma’nolarisiz, faqat leksik ma’no ifodalovchi qismi uchun ishlatiladi --bunday vaqtda so’z morfologiya birligi sifatida ,leksema esa leksikologiya birligi sifatida farqlanadi
•  2.Demak, tahlil jarayonida gap tarkibidan so’zlarni ajratamiz. So’zlar esa leksema va grammatik qo’shimchalarga ajraladi . So’zning grammatik shakllarsiz qismi leksema sanaladi. Lug’atlarda bosh so’z sifatida leksema beriladi. .