Buxoro davlat universiteti utayeva feruza xolmamatovna

 
1.3. Shahar belgilari 
Yozuvning 
shaharlar 
shakllanishi 
davridan 
kech 
paydo 
bo‘lganligi qadimgi shaharlarni aniqlashda bir qator qiyinchiliklarni 
keltirib chiqaradi. Quyidagi belgilar shaharlarga xos:
- O‘rta Osiyo ilk shaharlari uchun eng muhim belgilardan biri 
manzilgohda hashamatli me’morchilikning mavjudligi hisoblanadi. 
Hashamatli me’morchilik deganda saroy va ibodatxona tushiniladi. 
Ularning mavjudligi shu manzilgohning ma’muriy va diniy markaz 
bo‘lganligidan dalolat beradi. O‘rta Osiyo ilk shaharlari oddiy 
qishloqlardan, avvalambor, ma’muriy va diniy markaz bo‘lganliklari 
bilan farqlanadi. 
- Maydoni va aholisi sonining nisbatan yuqori darajada bo‘lishi 
ham ilk shaharlarning belgilaridan bo‘ladi. Biroq, Misr va 
Mesopotomiya ilk shaharlari uchun muhim ko‘rsatkich hisoblanadigan 
ilk shaharlarning 5-6 gektar, aholisi sonining esa 5000 kam 
bo‘lmasligi to‘g‘risidagi qarashlar bizning hududlarga doimo ham 
to‘g‘ri kelmaydi.
- Ilk shaharlar, avvalambor, biror-bir vohaning iqtisodiy siyosiy, 
diniy va harbiy markazi rolini bajargan va ilk shaharlar qishloqlardan 
iqtisodiy mavqei bilan emas, siyosiy mavqei bilan farq qiladi.
- Ilk shaharlarda mudofa devorining mavjudligi ham muhim belgi 
hisoblanadi. Lekin uning bo‘lishi ilk shaharlar (bronza davri) uchun 
doimo ham asosiy shart bo‘lmagan. Mudofa devorlarining mavjud 
bo‘lishi ko‘proq ilk temir davri va undan keyingi davr shaharlari 
uchun zaruriy shartga aylanadi. 
- Hunarmandchilik mahallalarining mavjudligi ham ilk shaharlar 
uchun ham muhim belgi hisoblanadi. Biroq, ko‘pchilik yodgorliklarda 
arxeologik tadqiqotlarning keng hajmda olib borilmaganligi ushbu 
belgini aniqlashda ma’lum qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. 
- Qadimgi Sharq shaharlari uchun muhim belgi hisoblanadigan 
yozuv O‘rta Osiyodagi ilk shaharlar davri yodgorliklaridan 
topilganicha yo‘q. Balki tabiiy iqlim tufayli ajdodlarimiz tomonidan 
yozilgan yozuvlar bizga yetib kelmagandir.