Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi

«O‘zbekiston florasi»

ga tayanadigan bo‘lsak, Qizilqumga  tegishli 

bo‘lgan  O‘rta  Osiyo    endemiklaridan  18  ta  o‘simlik  turlari  faqat  Janubi  -  G‘arbiy 

Qizilqum  uchun  xos  endemiklardir.  Ulardan  O‘zbekiston  Qizil  kitobiga  to‘rttasi 

kiritilgan  holos.  Holbuki  ularning  hammasini  Qizil  kitobga  kiritish  lozim  deb 

hisoblaymiz. Yuqorida zikr etilgan nodir endemik turlarni genofond sifatida saqlab 

qolish uchun muhofaza choralarini kuchaytirish zarur. 

a) Endemik o‘simliklar 

Binafsharang astragal - Astradaius centralis sheld. 

Kamyoblik  darajasi 

2.

 

O‘zbekistondagi    kamyob,  endem  tur.  Buyi  5-10  sm  orasidagi  oq  tuklar  bilan 

qoplangan, siyrak chim  hosil qiladigan ko‘p  yillik o‘t. Poyasi kumushrang, bir oz 

tarvaqaylagan,  qalin,  ipaksimon  tukli.  Bargining  uzunligi  2-5  sm,  bargchalari  3-5 

juft, elipsimon, o‘tkir  uchli,  uzunligi 8-14  mm,  har  ikki  tomoni qalin kumushrang 

ipaksimon tuklar bilan qoplangan. To‘pguli yumaloq yoki tuxumsimon, uzunligi 2-

2,  3  sm,  zich  joylashgan,  ko‘pgulli.  Kosachasining  uzunligi  8-10  mm,  qalin, 

mayda,  tarvaqaylagan  yumshoq  tukli.  Gultoji  binafsha  rangli.  Dukkagi  mayda, 

bandsiz,  oval  shaklli,  qirralari  o‘tkir,  qalin  po‘stli,  bir  uyali.  May  oyida  gullab, 

may-iyunlarda  mevasi  etiladi.  Qizilqumda  (Quljuqtog‘,  Oqtog‘,  Oqtoshli  va 

Oyokgujum    atroflarida)  tarqalgan.  (Buxoro  viloyati).  Qoyalarning  yoriqlarida, 

ohak  toshli  va  toshli,  toshshag‘alli,    ba’zan  mayda  tuproqli  shag‘alli  qoldiqtog‘ 

yonbag‘irlarida o‘sadi.   To‘rt  joydan  yig‘ilgan.  Urug‘idan ko‘payadi.     O‘simlik 

---

 

27

soni va arealining o‘zgarish  sabablari   aniqlanmagan  maxsus muhofaza tadbirlari 

ishlab chiqilmagan.