Buxoro davlat universiteti «Psixologiya» kafedrasi

Рахмонова Д.Б. Бошкарув психологияси.Маъруза матни.2010/11 укув йили 

 

58 

B)nochorlik.  Nochorlik,  bechoralik  agressivlikka  teskari  usul.  Atrofdagilarni 

o’z-g’azabi  va  tahdidi  bilan  qo’rqitish  o’rniga,  bundaylar  ularning  rahmini 

keltirishga,  o’zlari  haqida  g’amxo’rlik  qilishlariga  erishishga  harakat qiladilar. 

Ba’zi birlar o’z yoshlari, ijtimoiy va xizmat mavqelariga ko’ra xizmatbaror va 

sodiq  bo’lishim  kerak  deb  hisoblaydilar.  Boshqalari  yelim  bo’lib  ko’rinishdan 

qo’rqib, to’g’ridan to’g’ri yordam so’ray olmaydilar. 

Bechorasifat,  landovur  odamlar  uchun  to’g’ridan  to’g’ri  yordam  so’rash 

qiyin,  shuning  uchun  ular  "Qo’limdan  hech  narsa  kelmayapti,  menga  yordam 

bering" kabi zorlanishlar bilan noliydilar. Natijada ular o’zlariga hurmatni yo’qotib, 

o’z qobiliyatlaridan shubhalana boshlaydilar. 

O’zini nochor qilib ko’rsatadigan odamlar toifasiga begonalarning yordamisiz 

allaqachon  bankrot  bo’lishi  mumkinligini  ta’kidlayveradigan  boshliqlar,  vrachlar 

bo’lmaganda allaqachon o’lib ketgan bo’lardim deb noliyveradigan bemorlar, sensiz 

yashay olmayman deb qaytaraveradigan er yoki xotinlar misol bo’ladi. 

Unutmaslik  kerakki,  kichkina  bolalardan  tashqari  deyarli  hamma  o’zining 

kundalik qiyinchiliklari va majburiyatlarini o’zlari bemalol hal qila oladilar. 

V)ayblash.  Ba’zi  odamlar  boshqa  birovni  o’z  xohishlariga  bo’ysundirish 

uchun  ayblashni  odat  qilib  olganlar.  Undaylar  Sizni  egoizmda,  o’z  majburiyat  va 

burchlaringizni bajarmaslikda ayblashlari mumkin. 

Qo’shni  qo’shnisidan  qurilishda  yordam  berishini  to’g’ridan  to’g’ri  so’rash 

o’rniga,  unga  qachondir  arrasini  berib  turganligi,  tomini  ta’mirlashda  yordam 

berganligini  ta’na  qilishi  mumkin.  Bundaylar  o’zlari  birovga  yordam  bergan 

bo’lsalar,  u  ham  shunday  qilishi  kerak  deb  hisoblaydilar.  Esingizdan  chiqmasin 

yaxshi  xulqqina  yaxshilikni  chaqiradi.  Birovga  yaxshilik  qilgan  bo’lsangiz,  u  ham 

albatta  qaytarishi  shart  degani  emas.  SHunday  bir  naql  bor:  "Ikkita  narsani  hech 

qachon  unutma,  birovning  senga  qilgan  yaxshiligini  va  o’zingning  birovga  qilgan 

yomonligingni,  ikkita  narsani  darrov  unut,  birovga  qilgan  yaxshiligingni  va 

birovning senga qilgan yomonligini". 

G)tanqid-Tanqid  yordamida  ham  atrofdagi  odamlarni  boshqarish  mumkin. 

Bunday  holatda  odam  arzirlik  maslahat  berish  o’rniga  tanqid  qila  boshlaydi.  Biroq 

tanqidga  munosabatda  og’irroq  bo’ling.  Aksariyat  odamlar  Sizda  ko’rayotgan 

xususiyatlarni rostini aytishadi. Agar Siz o’zingizni himoya qila olmasangiz, demak 

Sizda o’zingizga ishonch yo’q ekan. Barcha tanqidiy fikrlarni qabul qiling, ehtimol 

ular  haqiqiy  ahvolni  ko’rsatib  Sizga  yordam  berishi  mumkin.  Agar  hozir  tanqid 

eshitishga  toqatingiz yo’q  bo’lsa,  rostini  aytib,  tanqidni keyingi  safarga  qoldirishni 

so’rang. 

D) kinoya, mazaxlash-Ba’zan tanqid qiladigan narsaning o’zi bo’lmasa mazax 

qila boshlashadi. Mazaxning maqsadi diqqatni bir predmetdan boshqasiga ko’chirish 

istagi bo’lishi mumkin. Lekin aksariyat bu usuldan ishontirish, uyaltirish,   odamni   

o’zini      boshqacha      tutayotganligi      uchun    ustidan      kulish  maqsadida 

foydalanishadi.  Masalan  o’smirlar  chekmaydigan  tengdoshlarini  "onasining  o’g’li" 

deb  ustidan  kulishadi.  Biroq,  odamga  ta’sir  qilishni  istamay  ham,  shunchaki 

do’stona  g’ashiga  tegish  mumkin.  Qandaydir  ahmoqona  harakat  uchun  g’ashini 

keltirish kelajaqtskuning qaytarilmasligiuchun yordam berishi mumkin. 

---