Buxoro davlat universiteti pedagogika kafedrasi «umumiy pedagogika»



Download 2,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet100/250
Sana30.12.2021
Hajmi2,47 Mb.
#86767
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   250
Bog'liq
umumiy pedagogika

«Siyosiy, ijtimoiy faoliyati va bilimining kengligi jihatidan   Turkistonning o’sha vaqtdagi 
jadidlaridan   unga teng kelaoladigan kishi bo’lmasa kerak»
64
 deb yozgan edi. 
Bu gapda haqiqat bor, chunki zamonasidagi fikrlar — diniy huquq bilimdonlaridan 
hech  biri  fikh  ilmining  kengligi  jihatidan  mufti  Mahmudxo’ja  Behbudiyga  teng  kela 
olmas  edi.  Behbudiyning  ayrim  jaholatparast  ruhoniylardan  farqi  va  afzalligi  shunda 
ediki,  u  hech  qachon  fikhning  biror  qoidasi  yoki  yo’l-yo’rig’ini  xalq  manfaatlari  va 
ijtimoiy  taraqqiyotga  zarar  keltiradigan  tarzda  talqin  qilmagan.  Aksincha,  oyat  va 
hadislarga  tayangan  holda,  shar’iy  dalillar  asosida  jamiyatdagi  davlatmand  sinf 
vakillarini  insofga,  shafqatga  chorlaydi,  ularning  ochko’zligi  va  noinsofligini  keskin 
qoralaydi,  ayni  paytda  ma’rifatparvar  arbob  sifatida  mehnatkashlarning  bolalarini 
o’qimishli,  bilimdon  qilish  vositasida  ijtimoiy  tengsizlik  ildizlarini  quritish  mumkin 
degan  xayol  bilan  bepul  yangi  usul  maktabi  ochadi,  keng  xalq  ommasining  barcha 
tabaqalarini ma’rifatli etish choralarini izlaydi, bu yo’lda shaxsiy mablag’larini beg’araz 
sarf qiladi. U xalqni, millatni ma’rifatli etish yo’lidagi tadbirlar uchun o’z mablag’larini 
ayagan  mulkdorlarni  qanchalik  yomon  ko’rsa,  umumxalq  manfaatini  oyoq  osti  qilib, 
mulkdorlar  yuz-xotirini  qilgan  din  arboblaridan  ham  shunchalik  nafratlanadi.  Biroq 
Mahmudxo’ja Behbudiyning muftiylik lavozimini bunday halollik bilan ado etishi, yangi 
usul maktabi ochishi va taraqqiyparvar jadidlar faoliyatini moddiy va ma’naviy jihatdan 
qo’llab-quvvatlashi mutaassib ruhoniylarga hecham yoqmas edi. Shu bois 1914 yilning 3 
yanvarida  g’oyat  mash’um  hodisa  ro’y  berdi:  Samarqanddagi  Ulug’bek  madrasasining 
ichida  joylashgan  Jomeda  o’qilgan  juma  namozidan  so’ng  muazzin  besh-olti  ming 
musulmon  huzurida  nutq  so’zlab,  «usuli  jadidchilarning  kofirligi  va  har  kim  bolasini 
usuli  jadid  maktabiga  bersa,  o’zi  kofir,  xotini  taloq  bo’lishini»,  jamoaga  e’lon  qiladi. 
Uning  aytishicha,  bu  favqulodda  takfirni  u  ulamoning  «qavmi  va  buyrug’i»  ila  e’lon 
etgan. Bu shum xabar yashin tezligida butun Turkistonga tarqaladi. Mutaassib ruhoniylar 
tomonidan  qo’llangan  bu  makkorona  usul  jadidlarni  mushkul  ahvolga  solib  qo’ydi,  o’z 
bolalarini  usuli  jadid  maktabiga  bergan  ota-onalar  tavahhumda  qoldilar.  Bunday 
vaziyatda  eng  oqilona  tadbir  jadidlarni  diniy  dalillar  vositasida  himoya  qilmoq  edi.  Bu 
vazifani  muftiy  Behbudiy  yuksak  mahorat  bilan  ado  etadi.  To’g’ri,  zamonaning  zayli 
bilan  dastlab  ulamoning  o’zi  takfirdan  tanishga  majbur  bo’ladi.  Gap  shundaki, 
mustamlakachi ma’muriyatning Samarqand viloyatidagi Mahkamasiga mazkur takfirning 
ma’naviy rahbarlari hamda muazzin chaqirtiriladi. Shunda ularning jamoadagi jangariligi 
va  yuqoridagi  xurujidan  asar  ham  qolmaydi,  ular  hayosizlarcha  bu  dalildan  tonadilar  va 
almoyi  —  aljoyi  javoblar  beradilar.  Natijada,  Behbudiy  «Oyna»  jurnalining  1914  yil 
yanvarida  chiqqan  12-sonida  e’lon  qilingan  «Favqulodda  takfir»  maqolasida  sodir 
bo’lgan  voqea haqida zo’r taassuf bilan xabar beradi. «Oyna» jurnalining 12-sonida esa 
Mahmudxo’ja  Behbudiyning  bu  masalaga  bag’ishlangan  «Bizni(ng)  hollar  va  ishlar» 
maqolasida:  «Ushbu  nutq  hukumatga  ma’lum  bo’lib,  hukumat  tarafidan  Madrasai 
Tillakor va Madrasai Ulug’bek mudarrislari janob mulla Imomnazar va mulla Salim ham 
nutq  qilg’on  muazzindan  so’rolibdur  -  Janob  mudarrislar  ushbu  nutqdan  xabarimiz 
yo’q—  debdurlar.  Muazzin  aytibdurki,  men  usuli  jadid  o’ruscha  o’qumoq  va  yo  usuli 

Download 2,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   250




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish