Buxoro davlat universiteti «O’zbekiston tabiiy geografiyasi» fani bo’yicha ma’ruza matni

ATMOSFERA HAVOSINI MUHOFAZA QILISH. Atrof muhitning ekologik holati va hududlar ekologik muvozanatining buzilishi ko`p jihatdan atmosfera havosining tarkibiga hamda uning turli ishlab chiqarishlar ta'siridagi salbiy o`zgarishlariga bog`liqdir.

O`zbekiston hududining o`ziga xos tabiiy xususiyatlari uni ekologik xo`jalik rayonlariga ajratish va har bir rayon yer usti atmosfera havosining ifloslanish potensialini aniqlashga imkon berdi. Respublika hududida atmosfera havosining ifloslanish potensiali 2,4 dan 3,3 gacha o`zgarishi qayd qilindi. Atmosfera havosining ifloslanish darajasining kattaligi (3,0-3,3) Chirchiq-Ohangaron va Farg`ona vodiysida kuzatiladi.

Bunga sabab bu yerdagi hududiy ishlab chiqarish majmualari nisbatan rivojlanganligida, avtotransport harakatining ko`pligi tog`-kon sanoatining salbiy ta'siri va qishloq xo`jaligida zararli ximikatlardan ortiqcha foydalanishdir. O`zbekistonda 1994 yilda atmosfera havosiga chiqarilgan jami chiqindilarning miqdori 264 mln. tonnani tashkil qilgan bo`lib, uning 0,9 mln. tonnasi sanoat korxonalari chiqindisi, 1,4 mln. tonnasini transport vositalaridan chiqqan ifloslovchi moddalar tashkil qilgan. Chunonchi Toshkentda atmosfera havosining ifloslanishida shahar transportining hissasi 80% dan ortiqdir.

O`zbekistonda atmosfera havosining ifloslanishi yirik sanoat tutunlari bilan birga shamol yo`nalishi mintaqalariga ham to`g`ri keladi. (Masalan, Chirchiq-Toshkent, Angren-Ohangaron, Nurobod-Olmaliq-Bo`ka va b.) Olmaliq, Angren, Farg`ona, Qarshi kabi shaharlar havosi eng ko`p ifloslangan shaharlardir. Keyingi yillarda O`zbekistonda atmosfera havosining tozaligini saqlash bo`yicha birmuncha ijobiy ishlar kuzatilmoqda.