Buxoro davlat universiteti iqtisodiyot va turizm

2 Taklif tushunchasi, unga ta’sir etuvchi omillar. Taklif qonuni

«Taklif hajmi» deb, sotuvchi yoki guruh sotuvchilarni vaqt birligi ichida ma'lum sharoitlarda bozorda muayyan turdagi va miqdordagi tovarni sotishga bo'lgan xohishiga aytiladi. «Ma'lum sharoitlar» deganda, shu tovar narxi, boshqa tovarlar narxi ishlab chiqarish texnologiyasining xususiyatlari, soliq va dotatsiyalar tushuniladi.

Taklif funksiyasi:

QsA=f(PA,PB,...,P_z,K,J,N), (3)
bu yerda, Qsa - A turdagi tovarga bo'lgan vaqt birligi ichidagi taklif hajmi; Рд, Рв, - ,Pz~ shu tovaming va boshqa tovarlarning bahosi; К - qo'llaniladigan texnologiyaning xususiyati; / — soliq va dotatsiyalar; N — tabiiy sharoitlar.
«Taklif funksiyasi» — taklif hajmining uni belgilovchi omillarga bog'liqligi.


Agar taklif hajmini belgilovchi barcha omillami shu tovar bahosidan tashqari o'zgarmas, deb qabul qilinsa, unda taklif funk-siyasidan taklifning bahoga bog'liq bo'lgan funksiyasiga o'tish mumkin: Qsa⁼/(Pa) taklifning bahoga bog'liqlik funksiyasini talab funksiyasiga o'xshash quyidagi misol yordamida ko'rish mumkin:

Pn (qivmat birligi hisobida)	Qsa (taklif miqdori, birlikhisobida)
100 150	300 500
500	1000

Taklif hajmini baho darajasiga bog'liqligini quyidagi 6-chizma ko'rsatadi:

5. 
   taklifning bahoga bog'liqlik funksiyasi; £-muvozanat nuqtasi; Z)-talabning bahoga bog'liqlik funksiyasi.
   

Talab hajmi taklif hajmiga mos kelgandagi baho - Pe muvozanatlashgan baho, deyiladi. Bozorda muvozanatlashgan bahoda sotiladigan Of miqdordagi tovarga muvozanatlashgan rmq-dordagi tovar, deyiladi.


Demak, baho kamayishi bilan taklif hajmi pasayadi va aksincha, baho o'sishi bilan ortadi. Takjif qonunining mohiyati ham shunda.


Ko'rinib turibdiki, baho kamayishi bilan taklif hajmi ortib bormoqda. Baho Рг>Р, bo'lganda, Q2 taklif hajmiga mos keladi. S_p S2 yoki S2, Sj taklif chizig'i yo'nalishda taklif hajmining o'zgarishini ifodalaydi.


Taklifning o'zgarishi — taklif chizig'ining St dan S2 holatiga surilishidir.
«Taklif bahosi» deganda, sotuvchilar tovar miqdorini bozorda eng past (minimal) narxda sotishga bo'lgan roziligiga aytiladi. Xaridor va sotuvchilarning ta'si da raja si quyidagi chizmadan ko'rinadi:


Bu yerda, Q_s - taklif hajmi; Qd - talab hajmi. in' zauat holatida bozor balanslashgan bo'hb, sotuvchida ham, xaridor Q_s& teng. itda ishlab chiqaruvchilar tovar narxini birmuncha kamaytirishni lozim topadi.