Buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti iqtisodiy ta

1.3. Mexmonxona biznesida kechayatgan integratsiya jarayonlari.

Mehmonxonalar - mehmonxona zanjirlariga bir necha xil yo’llar bilan birlashishlari mumkin:

Vertikal integratsiya –Mehmonxona ishida vertikal integratsiya yaqinda paydo bo’lgan tushunchadir. Oxirgi yillarda mehmonxona kompaniyalari mijozlarining talablari bir emasligini ya’ni aksincha ekanligini tushunib yetdilar. Shunga ko’ra ko’pchilik mehmonxona kompaniyalari mehmonxona bozorining qariib barcha segmentlarini o’zlashtirganlar. Ya’ni hozirgi mehmonxona zanjirlarining dab – dabali, birinchi va ekonom darajali mehmonxonalari mavjud. Misol qilib Choice Hotels mehmonxona zanjirning Clarion Inn – Lyuks darajadagi mehmonxonalari; Quality Inn, Quality Suites – o’rta darajadagi mehmonxonalari; Comfort Inn, Friendship Inn, Roadway – byudjet darajadagi mehmonxonalar va Sleep Inn – ekonom darajadagi mehmonxonalardir.

Gorizontal integratsiya – 1940 yillarda Pan American kompaniyasi o’zininng birinchi Inter – Continental mehmonxonasini ochganidan boshlab ba’zi bir aviakompaniyalar ham mehmonxonalarni sotib olib, ularni boshqarish orqali gorizontal integratsiya tajribasini o’rgana boshladilar.

Mehmonxona birlashmalarining nufuzi va istiqbollari. Hozirda dunyoda global iqtisodiy jarayon ya’ni Yevropa ittifoqi, AQSH va Meksika o’rtasida imzolangan erkin savdo haqidagi shartnomaning katta ittifoqlarga ajralishi jarayoni bormoqda. Yevropa Ittifoqi nafaqat milliy savdoni cheklaydigan balki mehnatni va kapitalni ko’chirishni bekor qiladigan ittifoq hisoblanadi. Sanoat, savdo sotiq va turistik aloqalarning rivojlanishi bilan bir qatorda mehmonxona xizmatiga bo’lgan ehtiyoj ham o’sib bormoqda. Shimoliy Amerikaning Nafta shartnomasi 3ta mamlakat (AQSH, Kanada va Meksika) o’rtasidagi savdo va turistlar almashinuvining o’sishiga o’xshab mehmonxona biznesining rivojlanishini ham tezlashtiradi. Bundan tashqari Argentina, Braziliya, Chili, va Venesuella ham ikkita Amerikaning Savdo Ittifoqi deb nomlanadigan ushbu ittifoqqa qo’shilishlari mumkin.

Xalqaro savdo va turizmda zamonaviy tendensiyalarning rivojini hisobga olib, xalqaro mehmonxona korporatsiyalarini qaysi yo’nalishida rivojlanishini osongina bilib olish mumkin. Turizm oqimi Tinch okeani mamlakatlarida 2020 yillarga borib rivojlanishi kutilmoqda. Shu bilan birga Indoneziya, Malyziya, Tailand, Vyetnam va Meksikadagi kurort mehmonxonalarni rivojlantirish ham rejalashtirilgan. Mehmonxona sanoatini kelajakdagi rivoji uchun shart sharoit yaratilgan Sharqiy Yevropa, Rossiya va boshqa respublikalar: avval Sovet Ittifoqi tarkibida bo’lgan mamlakatlar: ularda ayrim mehmonxona kompaniyalari yangi binolar qurishdan ko’ra eskilarini sotib olish strategiyalarinio’zgartirishgan.

Osiyodagi Gonkongning tez sur’atlar bilan rivojlanishi uning atrofidagi qo’shni davlatlarning iqtisodiyoti va soliq tizimini rag’batlantirdi, bu esa ta’minotchilarning xayoliga ham kelmagan edi. Gonkongda 16,5% korporativ soliq, 15% daromad solig’i undiriladi, kapitaldan daromad va dividentlar uchun hech qanday soliq olinmaydi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda siyosiy barqarorlik natijasida mehmonxona ishidagi muvafaqiytatlar iqtisodiy va sotsial o’sish bilan parallel rivojlanmoqda. Bunga sobiq Sharqiy Yevropa ittifoqi mamlakatlari va avval Sobiq Sovet ittifoqi tarkibida bo’lgan mamlakatlatlar:mehmonxona korporatsiyalari rivojlanishi uchun ajoyib imkoniyatlar yaratilgan davlatlar namuna bo’lishi mumkin.

Hozirgi vaqtda mehmonxona xizmatlarini o’ziga xos bir nechta tendensiyalarga ajratish mumkin:

1. 
   Globallashuv - Bir qator Amerika va Kanada tarmoqlari dunyo bo’ylab yangi mehmonxonalar yaratishni davom ettirishyapti. Bundan tashqari xalqaro kompaniyalar Shimoliy Amerika mehmonxona sanoatiga investitsiya kiritish bilan shug’ullanyaptilar.
   
2. 
   Birlashish - Bu tarmoq qanchalik rivojlansa, korporatsiyalar bir birini yutadi, yoki ag’daradi.
   

Agar mehmonxona tarmoqlarining regionlardagi mehmonxona biznesiga ta’siri haqida gapiradigan bo’lsak, uning qonuniyligi, afzalligi hamda bozordagi kamchiliklarini ajratish mumkin.

Ko’pgina mehmonxona tarmoqlari korporatsiyalar tomonidan taqdim qilinganidek, AQSHda ularning shtab kvartiralari bo’lib bu mamlakatning mehmonxona biznesiga ta’siri va ishtiroki to’laligicha:

• 
  Mehmonxona tarmoqlari standart xizmat ko’rsatish xalqaro bo’lishini aytib turadi;
  
• 
  Bu tarmoqlar juda katta ish tajribasiga ega bo’lib, ular mahalliy korxonalarga raqobatchi bo’lishi mumkin;
  
• 
  Regionlardagi iqtisoqiyotni rivojlantiradi;
  
• 
  Shu joydagi xodimlarni o’qitish va tayyorlash xizmatlarini amalga oshiradi;
  
• 
  Inqirozga uchragan mehmonxonalarni sotib olib qayta rekonstruksiya qiladi.
  

Mehmonxona tarmoqlarini ham iqtisodiy nuqtai nazardan ham madaniy nuqtai nazardan baholash mumkin:

Iqtisodiy nuqtai nazardan ular pulni shaharlar va viloyatlarni rivojlantirishga sarflaydilar. Xorijiy investitsiyalar mintaqalarning moliyaviy ahvoli uchun zarurdir.

Bunda yangi ish o’rinlari yaratiladi, g’aznaga soliqlar tushadi. Bu vaqtda mahalliy korxonalarning bu tarmoqlar bilan raqobatlashishi qiyin, bunga sabab: ularning tajribasi kamligi, yetarli moddiy bazaga ega emasligidir.

Madaniy jihati shundaki bu tarmoqqa tegishli mehmonxona shaharning madaniy hayotida diqqatga sazovor markazga aylanadi.

Korporatsiyalar mijozlarga alohida xizmat ko’rsatish va muomala qilishga juda ko’p mablag’ sarflaydilar va ular bunda muvaffaqiyat qozondilar. Bu xizmatlardan butun dunyo foydalanmoqda va sifatdan butunlay mamnun.

Hindiston yoki Saudiya Arabistonida faoliyat ko’rsatayotgan biror tarmoqga tegishli mehmonxona mehmonlarga har xil munosabatda bo’lishi kerak, hozir aynan shu yo’nalishda mehmonxona korporatsiyalari takomillashib bormoqda.

1 bobda biz mehmonxona zanjirlari tarixi haqida, ularning ustunlik tomonlarini gapirib o’tdik. Aytib o’tilgandek eng katta mehmonxona zanjirlari AQShda joylashgan lekin, shular qatorida Yevropada, Osiyoda ham mavjud. 2 bobda dunyoning eng katta mehmonxona zanjirlari haqida to’liqroq ma’lumot berishga harakat qilamiz.