Buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakul



Download 0,87 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/108
Sana28.05.2020
Hajmi0,87 Mb.
#57325
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   108
Bog'liq
xalqaro munosabatlar va diplomatiya tarixi fanindan maruza matnlari (1)

va  San  Tome  orollariga  o`rnaShgan  portugallar  orollarda  plantatsiya  xo`jaligini 
yo`lga  qo`yiShdi.  Benin  Niger  va  J.Nigeriya  bilan  bo`lgan  uruShlarda  asir 
tuShganlarin 
portugallarga 
sotgan. 
Ular 
esa 
qullarni 
ShakarqamiSh 


plantatsiyalarida  iShlatiShgan  va  Oltin  qirg`oqda  sotiShgan.  Portugallarning  asosiy 
foyda oliSh Braziliyani  kolonizattsiya  qiliniShidan  boShlandi. 
  Bu  davrda  Ispaniya,  Angliya,  Frantsiya  tomonidan  egallangan  Amerika 
yerlarida  plantatsiya  xo`jaligi  rivojlangan  edi.  Qullarga  talab  kuchli  edi.  Bu 
Yevrorpa 
istilochilari 
o`rtasida 
qul 
savdosini 
kuchaytirdi. 
Faqatgina 
portugallarning  o`zi  1530-1600  yillarda  900  ming  Afrikalikni  Amerikaga  olib 
keldi. 
  1610  yilda  portugaliya  monapoliyasi  tugatildi.  Bunga  gollandlarning  Vest-
Indiya  kompaniyasining  g`arbiy  Afrikadagi  fortlarni  istilo  qiliSh  sabab  bo`ldi.  17-
asr  1-yarmida  gollandlar  Afrikalilarni  ispan  koloniyalariga  jo`natiSh  bo`yicha 
birinchilikni  oliShdi.  G`arbiy  va  Markaziy  Afrikdagi  Gollandiya,  Angiliya, 
Fransiya,  Ispaniya,Daniya,  Brendenburg  o`rtasida  qus  savdosidagi  monopoliyani 
qo`lga kiritiSh  uchun kuraSh qizib ketdi. 
  Angliya  va  Frantsiya  yirik  savdo  kompaniyalarini  tuziShda  va  ularga  ko`p 
huquqlar  berib  qul  savdosidagi  monopoliyaga  aylantirdilar.  1664  yil  taShkil  etilgan 
fransuzlarning  va  Angliyaning  1672  yil  «Qirollikning  Afrika  kompaniyasi» 
Shunday  edi.  Fransuzlarning  tanch  nuqtasi  Senegal  xavzasi  edi.  Frantsuzlarning  1-
postlari  1630  yil  Senegalda  qurildi.  So`ngra  Sen-Luida,  gollandlardan  tartib 
olingan  Arguln  va  Gorida  ham  postlar  qurildi.  Gori  tezda  fransuzlarning  G`abiy 
Afrikadagi  asosiy bazasiga aylandi.  IShchi  kuchiga  bo`lgan  extiyoj  qul  savdosini 
o`siShShiga  olib  keldi.  17-asrda  Amerikaga  2  mln.7500  ming  qul  kelirilgan.  Bu 
Afrika  xalqlari  uchun  fojiyaga  aylandi.  ZamindoShlarning  guvoxlik  beriShicha  har 
6-ta  Afrikalik  yo`lda  xalok  bo`lgan.Qul  savdosi  natijasida  G`arbiy  Afrikada  iShlab 
chiqariSh  va  mudofaa  soxasi  iqirozga  uchradi  va  urf-odatlarni  salbiy  tomonga 
o`zgariShiga 
ma`naviy 
ta`sir 
ko`rsatdi.Portugaliyada 
dengiz 
sayohatlariga 
hukumatning  o’zi  homiy-lik  qilardi.  Infant  (SHahzoda)  Genrix-Dengiz  sayyohati 
(1460  yilda  vafot  etgan)  G`arbiy  Afrika  qirg`oq  bo’ylarini  tekshirish  uchun  katta 
flot  qurdi.  1445  yilda  shahzoda  Genrix  hali  hayot  ekanligida  portugaliyaliklar 
YAshil  Burunni  ochdilar.  1471  yilda  ular  Gvineyaga  borib  yetdilar  va  u  yerda 
Oltin  qirg`oq  deb  atalgan  joyda  kuchli  harbiy  faktoriya  urdilar.  Portugaliyaliklar 
janub  tomonga  siljishni  davom  ettirib,  1486  yilda  Afrikaning  janubidagi 
Bartolomeo  Dias  (1459-1500)  tomonidan  kashf  etilgan  YAxshi  Umid  buruniga 
borib  yetdilar.  SHundan  keyin  qidirilayotgan  Hindistonni  topish  ham  qiyin 
bo’lmay  qoldi.  Vasko  da  Gama  (1469-1524)  boshchiligida  to’rtta  kemadan  iborat 
kichik  bir  flotiliya  1497  yil  yozida  Lissabondan  chiqib,  1498  yil  bahorida 
Hindistonning  g`arbiy  qirg`oqlariga  borib  yetdi  va  Kalikuta  shahriga  tushdi.  1499 
yilning  avgustida  sayyohlar  kemalarga  oltin  va  hind  ziravorlarini  ortib  qaytib 
keldilar.  Ikki  yil  davom  etgan  mashaqqatli  dengiz  sayohati  vaqtida  komapdaning 
168 a’zosidan faqat 55 kishi tirik  qoldi. 
 
Vasko  da  Gamaning  kashfiyoti  Portugaliyada  g`oyat  katta  ta’-sir  qoldirdi. 
Bu  kashfiyot  munosabati  bilan  Portugaliya  qiroli  Monoelga  (1495-1521) 
«Baxtiyor» laqabi berildi  va «Hin-diston hokimi»  degan unvon oldi. 
 
Keyinchalik  Portugaliyaning  eng  atoqli  shoirlaridan  Luis  Kamoens  Vasko  da 
Gamaning  sayohatiga  atab  «Luziana»  degan  katta  bir  doston  yozadi  (1572). 
Klassik  dostonlar  «Iliada»,  «Odisseya»  va  ―Eneida‖ga  taqlid  qilib,  Kamoens  o’z 


dostonini  bunday  deb  boshlaydi:  «Men  Portugaliya  qirg`oqlaridan  chiqib, 
noma’lum  dengizlar  orqali  yerning  narigi  tomoniga  ketgan  mashhur  qahramonlar 
haqida  ...mislsiz  botirlik  ko’rsatgan,  dong`i  ko’klarga  yetuvchi  yangi  imperiyaga 
negiz  solgan yengilmas  jangchilar  haqida kuylamoqchiman». 
 
Hindistonning  g`arbiy  va  qisman  sharqiy  qirg`oq  bo’ylarini,  shuningdek, 
Malakkani  portugaliyalik  boshqa  admirallar  -Almeyda  (Portugaliya  qirolining 
Hindistondagi  birinchi  noi-bi  (1505-1508)  va  Albukerk  (1509-1515)  batamom 
bosib  ola-dilar.  Goa  shahri  (Kalikutaning  shimolida)  Portugaliya  qiroli  noiblarining 
poytaxti  bo’lib  qoladi.  Qizil  dengizning  Hind  okeaniga  tutashadigan  joyida 
qurilgan  Adan  shahri  va  Fors  qo’ltig`idagi  Ormuza  shahrining  bosib  olinishi 
Portugaliyaning  Hindistondagi  hukmronligi  uchun  g`oyat  katta  ahamiyatga  ega 
bo’ldi,  bu  shaharlar  savdo  va  strategiya  jihatidan  muhim  punktlardir.  Bu  bilan 
portugaliyaliklar  Hindistondan  Qizil  dengiz  orqali  Aleksandriyaga  o’tadigan  va 
Hindistondan  Mesopotamiya  orqali  Suriyaga  o’tadigan  eski  savdo  yo’llarini 
tamomila  bekitib  qo’ygan  edilar.  XVI  asrning  20-yillaridayoq  portugliyaliklar 
Zond  arxipelagining  anchagina  qismini  bosib  olgan  edilar.  Ana shu tariqa qisqa  bir 
muddat  ichida  Portugaliyaning  katta  bir  mustamlaka  imperiyasi  vujudga  keldi. 
Portugaliyaliklar  ziravorlar  savdosini  o’z  qo’llariga  olib,  italyanlarning  savdo 
monopoliyasiga  zarba  berdilar.  Aleksandriya  va  qisman  Venetsiya  o’rnini 
Portugaliyaning  poytaxti Lissabon shahri egalladi. 
Hindistonda,  qisman  Hindi-Xitoydagi  (Malzchka)  va  Iidone-ziya  orollaridagi 
asosiy  mustamlakalaridan  tashqari,  portugaliyaliklar  XVI  asr  boshlarida  yana 
Amerikaning  Braziliyasini  ham  bosib  olgan  edilar.  Braziliya  uzoq  vaqt  davomida 
Hindistonga  boradigap ikki  yo’l o’rtasidagi bekat bo’lib xizmat  qilib  kelgan  edi. 

Download 0,87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   108




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish