Buxoro Davlat Universiteti Fizika-Matematika fakulteti 1-kurs Fizika (yo’nalishlar bo’yicha) magistri Abidov Hikmatning Magnitooptika fanidan bajargan taqdimoti

Ferromagnetikni qizdirish va silkitish ham magnitsizlashga yordam beradi. Kyuri nuqtasiga teng bo‘lgan temperaturada issiqlik harakati domenlarning o‘zidagi atomlar joylashuvini buzadi, buning natijasida ferromegnetik paramagnetikka aylanadi. O‘zaro almashinuv kuchlari ta’sirida ba’zi moddalarda juftjuft atomlardagi elektronlarning xususiy magnit momentlari antiparallel joylashib qoladi (200- rasm). Bunday moddalar a n t i f e r r o m a g n e t i k l a r deb ataladi.

Antiferromagnetiklarning kristall panjarasi bir-birining orasiga kirgan ikkita panjaraning yig‘indisidan tarkib topgan, deb tasavvur qilish mumkin. Har bir panjarada spinlar o‘zaro parallel joylashgan, lekin bir panjaradagi spinlar ikkinchi panjaradagi spinlarga qaramaqarshi yo‘nalgan bo‘ladi. Ikkala panjara bir xil ionlardan tarkib topgan. Shuning uchun panjaralarning magnit momentlari bir xil kattalikda bo‘lib, tashqi magnit maydon bo‘lmaganda antiferromagnetikning magnitlanishi nolga teng bo‘ladi. Tashqi maydon ta’sirida bir qism spinlar o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi va antiferromagnetik magnitlanib qoladi.

4. Ferrimagnetizm haqida tushuncha. Agar panjaralarning magnit momentlari bir-biriga teng bo‘lmasa, bunday ferromagnetiklarda natijaviy magnitlanish noldan farqli bo‘ladi. Bunday xossaga yarimo‘tkazgichli ferromagnetiklar ega bo‘lib, ularni f e r r i m a g n e t i k l a r yoki f e r r i t l a r deyiladi. Antiferromagnetiklar uchun ham shunday temperature mavjudki, bu temperaturadan yuqori temperaturalarda spinlarning antiparallel joylashishi yo‘qoladi. Bu temperaturani a n t i f e r r o m a g n e t i k l a r u c h u n K y u r I n u q t a s i deb ataladi.

Ferromagnetiklarda qoldiq magnitlanish hosil qilish mumkinligi doimiy magnitlarni, ya’ni tashqi manbalardan elektr toki berib turmaganda ham atrofdagi fazoda magnit maydon hosil qila oladigan jismlarni yaratishga imkon beradi. Doimiy magnitlar qoldiq magnitlanishi va koersitiv kuchi katta bo‘lgan ferromagnetiklar („qattiq“ po‘latlar)dan yasaladi. Ferromagnetiklar texnikada keng ishlatiladi. Ulardan magnit ekranlar, tovushni magnit usulida yozib olish uchun lentalar, turli asbob va mexanizmlar (telefon, telegraf apparati, transformator, magnit krani) uchun elektromagnetik o‘zaklar tayyorlashda foydalaniladi. Quyida tovushning magnit usulida yozilishi bilan tanishib chiqamiz.