Buxoro Davlat Universiteti Fizika-Matematika fakulteti 1-kurs Fizika (yo’nalishlar bo’yicha) magistri Abidov Hikmatning Magnitooptika fanidan bajargan taqdimoti

Maxsus asboblar mavjud bo`lib ular polyarizatorlar (qutblagichlar) deyiladi. Ular yordamida faqatgina qutblangan nurlarni olish emas, balki uning ba`zi qutblanish xarakteristikalarini ham aniqlash mumkin. Mazkur asboblar magnitooptik tadqiqotlarda keng qo`llaniladi. Ko`pgina polyarizatorlarning ishlash prinsipi 1808 yilda farangiston harbiy muhandisi Et’en Malyus tomonidan aniqlangan qiziqarli faktga asoslangan bo’lib, “polyarizasia” so’zini ham birinchi u kiritgan.

2. Ferromagnetizm haqida tushuncha. Magnetizm tabiati haqidagi tasavvurlarning rivojlanishi Amperning elektr toki hosil kilgan magnit maydoni ya`ni Amper qonunining ochilishi bilan bog’liq. Amper ta’rifiga asosan moddalarga elektr toklarining bo`lishi ulardagi magnetizmni asosiy sababidir. Ushbu fikr Atom fizikasi va kvant mexanikasida ham nazariy, ham amaliy tasdig’ini topdi. Magnetizm haqidagi ta`limni ikki yo`nalishga bo`lish mumkin: 1. Atom, molekula va mikrozarra magnetizmi. 2. Kondensirlangan sistemalar-gazlar, suyukliklar, qattiq jismlar, atomlar, molekulalar va mikrozarralarning o`zaro ta`sir magnetizmi.

Kvant fizikasining rivojlanishi, muvaffakiyati kuchsiz magnit (paramagnit, diamagnit ) va kuchli magnit (magnit tartiblangan-ferromagne- tiklar, antiferromagnetiklar, ferrimagnetiklar) moddalarning asosiy magnit xossalarini tushunish imkoniyatini beradi. Umumiy fizika kursidan ma`lumki moddalarning magnitlarini xarakterlash uchun kuyidagi kattaliklar kiritilgan. B - magnit induksiya H - magnit maydoni kuchlanganligi I – magnitlanish  - magnit qabul qiluvchanlik  - magnit singdiruvchanlik  - magnit oqimi Ushu kattaliklar orasida quyidagi bog’lanish mavjudligini bilamiz: Tabiatdagi barcha moddalar u yoki bu darajada magnit

Nisbiy magnit singdiruvchanligi vakuumdagidan juda katta, ya’ni >>1 bo‘lgan moddalar tashqi magnit maydonga kiritilsa, tashqi maydonga nisbatan yuzlarcha va minglarcha marta katta bo‘lgan ichki maydon hosil bo‘ladi. Bunday moddalar ferromagnetiklar deyiladi. Bunday moddalarga temir, cho‘yan, nikel, kobalt va bir qator temir qotishmalarini misol qilib olish mumkin Ferromagnetiklarning tuzilishidan aniqlanganki, ular juda ko‘p o‘z-o‘zidan magnitlashgan sohalardan tashkil topgan ekan. Bunday sohalar domenlar deb ataladi. Tashqi o‘zgaruvchan magnit maydonda joylashgan ferromagnetik magnitlashga ega bo‘ladi. Ferromagnetiklarning muhim xususiyatlaridan biri, ularning tashqi magnit ta’sir qilmagan holda ham magnitlanishini saqlanishi.