Buxoro davlat universiteti filologiya fakulteti filologiya va tillarni o

II BOB:
NAVOIY SHE’RIYATI – HIKMAT XAZINASI

So‘z ko‘rki - maqol, - deydi dono xalqimiz. Har bir so‘z (maqol) tilimiz ko‘rkini, nutqimiz nafosatini, aql-farosat va tafakkurimiz mantiqini belgilaydi.
Xalqmaqollaridaxalqningturmushtarzi, ma’naviyqiyofasi, dunyoqarashi, mehnatga, insonga, hayotga, tabiatgamunosabatito‘liqo‘zifodasinitopgan.
^{Ma’naviyatni}, milliyan’analarvaqadriyatlarni, ya’nibunyodkorg‘oyalarnio‘quvchilarqalbigasingdirishdamaqol, hikmatlarningtarbiyaviyahamiyatikattadir. Maqolvahikmatlarningkishilikjamiyatihamdaharbirinsonhayotiuchunnaqadarqimmatliahamiyatgamolikekanliginijahondonishmandlariqadim-qadimdane’tirofetibqayta-qaytauqdiribkelganlar. «Barchakishiningkuchiovqatdandir, aqlningkuchihikmatdandir» (Aristotel), «Agaraqlnibilishniistasang, hikmato‘rgangilki, aqlhikmatbilankamoltopadi» (Kaykovus), «Menqadimgidonishmandlarningbizgaqoldiribketganaqldurdonalariniko‘zdankechiraman, agardabizulardannimadiryaxshinarsagaduchkelsakunio‘zlashtiribolamizvajudakattafoydaottirganbo‘lamiz» (Suqrot), "Harkuniaqllibittaqo‘shiqeshitish, yaxshirasmko‘rishvailojibo‘lsaistaganbirhikmatliso‘znio‘qibolishdarkor, turlitumantarbiyaviyhikoyatlarvahikmatliso‘zlarnito‘plashtengsizdavlatdir" (Gyote)kabilarnimisolqilishmumkin.Yuqoridazikretilganjahondonishmandlariningpurma’nohikmatlarigae’tiborberadiganbo‘lsak, ularningasrlaroshayashabkelayotgano‘gitlaridako‘tarilganmasalalarbugunuchunhamdolzarb.
“Harqandaysan’atningboshifolklor”degangapbugunpaydobo‘lganemas. Uuzoqyillikhayotiykuzatish, ilmiytajribaninghosilasi. Haqiqatdanhamtasviriy, hunarmandchilik, musiqa, raqs, badiiyvahokazosan’atlarningavvali-boshi, yuzagakelishibevositaxalqog‘zakiijodiga, xalqningilktasavvurvaishonchlarigaboribtaqaladi.
Folklorningyozmaadabiyotgata’sirimasala­lariAlisherNavoiyzamonidaqandaydolzarbaha­miyatgaegabo‘lsa, bugunhamxuddishunday. AlisherNavoiyningbarchaasarlaridabizfolklorgaijodiyyondashuvni, milliylikkasuyanib, umumbashariyqadriyatlarulug‘langaninikuzatamiz. Buan’anaNavoiy, Boburzamonidanso‘ngAbdullaQodiriydantobugungikundaijodetayotganadiblarimizgacha, Cho‘l­pondantozamonamizshoirlariningizlanishlaridahamuyokibudarajadadavometayapti. Faqatbizdaemas, dunyoadabiyotidahamshuholkuzatilmoqda. Aytishmumkinki, so‘nggiyuzyillikdaadabiyotdafolk­lorgaqaytayuzlanishdavriboshlandi.
^{Folklorharbirijodkorgao‘zyo‘li}, uslubi, o‘z­ligini, o‘qtomirildizinitopishgayordamberadi. ^{Xalqningijodkorlikdahosiniulug‘laganvae’zozlaganNavoiyxalqpoetikijodiyotigayanadako‘proqe’tiborvaahamiyatberaredi. Uxalqpoetikijodiyotininihoyatdasevgan, uniqadrlagan, xalqpoeziyasiningrang-barangboyliklaridanijodiyfoydalangan, xalqshe’riyatiningayrimturvaxususiyatlarinitadbiqqilgan, ta’rifvatavsifetgan.
O‘zbekmumtozadabiyotivafolklormuammolariningko‘pmasalalariulug‘o‘zbekshoirivamutafakkiriA.Navoiyijodidamujassamlanadi. ChunkiAlisherNavoiyo‘zbekmumtozadabiyoti, o‘zbekadabiytiliningasoschisiedi. Uningfaoliyatixalqqamuhabbat,ungaxizmatqilish,xalqsan’atiboyliklarini,uningtiliniardoqlashvaxalqchashmalaridanijodiyfoydalanishningyuksakvayorqintimsolidir. Bundayulug‘siymoningxalqqalbidanmanguo‘rinolishi, uningoliyhurmatigasazovorbo‘lishvaxalqijodigasamaralita’siretishi hamtabiiydir.}
AlisherNavoiyxalqningqissavaertaklarigasalaflarivazamondoshlarikabikattae’tiborbergan, ulardanbahramandbo‘lgan. Xalqpoetikijodiyotigatuganmasma’naviyvabadiiyxazinadebqarab, ungadoimmurojaatqilar, xalqasarlariningsyujetvakompozitsiyasidan, obrazlartizimivasan’atkorliksirlaridano‘rganar , ilhomolaredi. Navoiyxalqpoetikijodiyotinibilmaganyokimensinmaganxalqshe’riyatidanta’limvabahraolmagannozimlarniqattiqqoralaydi, tanqidqiladi.
Ulug‘mutafakkirshoirAlisherNavoiydanSharqmumtozadabiyotiningbarchajanrlarigaoidjudakattahajmdagiboymerosyetibkelgan. O‘zdavridayuksakumuminsoniyg‘oyalarnibadiiybarkamollikbilanifodalabberganshoirasarlariasrlardanasrlarga, nasllardannasllargao‘tibardoqlanibkelinmoqda. Bugungikunyoshlariningezguumidlari, ajoyiborzularizuhuriyo‘lidahamilhombaxshkuchgaaylanmoqda.

1.