Buxoro davlat universiteti b. Ibragimov, M. Ibragimov sport turlari bo

 

---

240 
 
6.4. Musobaqa o‘tkazish tizimlari 
Birinchi navbatda, o‘yin tizimini tanlashdan oldin quyidagi vazifalar hisobga 
olinishi lozim. Uni o‘tkazish mumkin bo‘lgan muddati, qatnashuvchilarning sport 
tayyorgarligi darajasi, musobaqani o‘tkazish uchun hududiy joylashish to‘g‘risida 
ma’lumotlar  mavjud  bo‘lishi  kerak.  Musobaqalar  aylanma,  yutqazgan  chiqib 
ketadigan va aralash tizimlar asosida o‘tkaziladi. 
 
Aylanma tizim.
 Aylanma tizim bo‘yicha hamma qatnashuvchi jamoalar bir-
birlari  bilan  uchrashishadi.  Musobaqalashuvchilarning  kuchlari  o‘rtasidagi 
nisbatini  aylanma  usul,  ayniqsa  obyektiv  aniqlashga  imkon  beradi.  Bu  tizim 
tasodifiy  natijalar  oldini  oladi  va  sportchilar  tayyorgarligini  tekshirishga  va 
g‘oliblarni aniqlashga to‘liq imkoniyat beradi. 
Aylanma tizim bo‘yicha o‘tkaziladigan musobaqalar ko‘p vaqt talab qiladi, bu 
uning asosiy zaif tomonidir. 
Aylanma tizim bo‘yicha o‘yin taqvimi quydagicha tuziladi. 
O‘yinlarning  navbati  maxsus  jadval  yordamida  aniqlanadi.  Barcha  jamoalar 
qur’a tashlash asosida tartib raqamlarini oladilar. Shundan so‘ng musobaqaning har 
bir  kunida  qaysi  jamoalar  (qur’ada  tushgan  raqam  bo‘yicha)  bir-biri  bilan 
uchrashishi  jadval  yordamida  aniqlanadi.  Agar  ishtirok  etuvchi  jamoalar  soni  toq 
bo‘lsa,  unda  har  kuni  bir  jamoa  qavs  ichida  raqami  ko‘rsatilgan  jamoa  bilan 
uchrashadigan kun (jamoa yo‘qligi ) dam oladi. 
 
Jadval  tuzishda  qatnashuvchilar  soniga  qarab  vertikal  chiziqlar  chizib 
chiqiladi. Chiziqlar asosan toq olinadi. Masalan 7, 8 ta jamoa qatnashuvida 7 ta, 9–
10 ta jamoa bo‘lganda 9 ta vertikal chiziq chizib olinadi.  
 Unda qatnashuvchilar raqami (qur’a natijasiga asosan) quyidagicha yoziladi: 
birinchi  chiziq  tagida  1  raqami  qo‘yiladi,  bitta  chiziqdan  so‘ng  2  raqami,  yana 
bittadan so‘ng 3 raqami va hokazo. Yuqoridagi ikkinchi chiziqdan boshlab, keyingi 
raqamlarning joylashishini davom ettiramiz: 4 raqami, bittadan so‘ng 5 raqami va 
hokazo. Oxirgi, juft raqam mavjud bo‘lganda yuqoridagi raqamlar yoniga yoziladi. 
Qatnashuvchi jamoalar soni besh yoki oltita bo‘lgandagi namuna: 
 

---

241