Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

 
 
6 
 
 
 
 
8                                                       4 
                                         2 
 
1 
 
                                             3 
 
1-rasm.  To`lov  topshiriqnomalari  orqali  naqd  pulsiz  hisob 
kitoblarni amalga oshirish tartibi
1
 
 
1-to`lovlarning  oldi-sotdi  shartnomasini  tuzish.  2-tovarlarni 
jo`natish.  3-    tovarlar  bilan  bog’liq  hujjatlarni  sotib  oluvchiga 
jo`natish. 4-sotib oluvchi o`z bankiga to`lov topshiriqnomasini yozadi. 
5-sotib oluvchining banki to`lov topshirig’iga asosan to`lovni amalga 
oshiradi. To`lov summasini sotib oluvchi joriy hisob raqamidan olinib, 
mol  etkazib  beruvchining  vostro  hisob  raqamiga  o`tkaziladi.  6-sotib 
oluvchining  banki  mol  etkazib  beruvchining  bankini  5-operatsiya 
                                                           
1
Abdullaeva SH.Z. Pul, kredit va banklar/ SH.Z. Abdullaeva . – 2000.:31 бет 
 
Sotib 
oluvchining 
banki  (5) 
Mol yetkazib 
beruvchining 
banki (7) 
Mol yetkazib 
beruvchi 
Sotib oluvchi 

---

62 
 
bajarilganligi  to`g’risida  yozma  ravishda  xabardor  qiladi.  7-mol 
etkazib  beruvchining  banki  to`lov  summasini  mol  etkazib 
beruvchining  joriy  hisob  raqamiga  o`tkazadi.  8-mol  etkazib 
beruvchining 
joriy 
hisob 
raqamidan 
ko`chirma. 
To`lov 
topshiriqnomalariga  xos  bo`lgan  asosiy  avzallik  bu  tovarlarning 
sifatini  nazorat  qilishning  mumkinligidir.  Bu  shakl  quyidagi 
kamchiliklarga ega: 
1.
 
To`lov kafolatlanmagan 
2.
 
To`lov  topshiriqnomalarida  tovarlar  summasining  ma`lum 
qismini  oldindan  to`lab  qo`yish  qo`llaniladi.  Bunda  sifatsiz  tovarlar 
yetkazib  berish  va  tovarlarni  vaqtida  yetkazib  bermaslik  riski  yuzaga 
keladi. Yevropa davlatlarida va AQSHda naqd pulsiz hisob kitoblarda 
tijorat  banklarining  kafolarlaridan  foydalaniladi.  Tijorat  banki 
beradigan kafolatning 2 turi mavjud:  
1.
 
Mijozning to`lov majburiyatlari bo`yicha beriladigan kafolat 
2.
 
Yetkazib beriladigan tovarlarning sifati bo`yicha beriladugan 
bank kafolati 
Taraqqiy  etgan  mamlakatlarda  yuridik  shaxslar  o`rtasidagi  hisob 
kitoblarda hisob kitob cheklari keng qo`llaniladi. Ushbu cheklar orqali 
hisob kitoblar quyidagicha amalga oshiriladi: