Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

                                                 YAIM 
                                                           
1
Abdullaeva SH.Z. Pul, kredit va banklar/ SH.Z. Abdullaeva . – 2000. :28 бет
 
Pul 
funksiyalariga 
ko’ra
 
Pul aylanmasi 
Pul belgilariga 
ko’ra
  
Sub’
yektlarni 
joylashish 
o’rniga ko’ra
 
Tovar
–
pul 
munosabatlari
ning aks   
ettirilishiga 
ko’ra
  
 
Shahar 
lararo 
aylan 
masi 
Shahar
lar 
ichida
gi 
aylan
masi 
Muo-
mala 
vositasi 
To’lov 
vosita
si 
Tovarsi
z pul 
aylanm
asi 
Naqd 
pul 
aylan
masi 
Naqd
siz 
pul 
aylan
mas
i
 
Tovar
li pul 
aylan 
masi 
 

---

59 
 
MK = 
monetazitsiya koefitsienti 
M2 = 
pul agregati 
  
Taraqqiy  etgan  mamlakatlarda  naqd  pulsiz  hisob-kitoblar 
tizimining 
rivojlanganligi 
naqd 
pullarga 
bo`lgan 
talabning 
kamayishiga olib keldi. Bu esa pul aylanmasi tarkibida naqdsiz yuqori 
va barqaror darajada saqlash imkonini beradi. 
              TBS-KST-MKTS 
                                   PM
=
 
 
                                                        PAT 
PM = 
pul massasi 
MKTS = 
muddati kelgan to`lovlar summasi 
TBS = 
tovarlar bahosi summasi
 
KST 
= kreditga sotilgan tavorlar summasi
 
PAT = 
Pul aylanmasi tarkibi 
Naqd  pulsiz  pul  aylanishi  –  banklarda  pul  mablag’larini 
to`lovchilar  va  oluvchilarning  hisobvaraqlari  bo`yicha  yozuvlar 
yordamida  yoki  o`zaro  talablarni  hisobga  olish  yo`li  bilan  amalga 
oshiriladigan pul aylanishidir. 
Naqdsiz  pul  aylanmasi  quyidagi  printsiplar  asosida  tashkil 
etiladi:  
1.
 
Naqdsiz  pul  aylanmasining  me`yoriy  huquqiy  asoslarining 
mavjudligi.  O`zbekistonda  naqdsiz  pul  aylanmasining  qonunchilik 
asoslari bo`lib quyidagilar hisoblanadi: 
-O`zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi 
-O`zbekiston  Respublikasining  Markaziy  banki  to`g’risidagi 
qonuni  
-O`zbekiston  Respublikasining  banklar  va  bank  faoliyati 
to`g’risidagi qonuni  
2. Naqd pulsiz hisob kitoblarni asosan banklarda ochilgan hisob 
raqamlar orqali o`tkazilishi. 
        Mijozlar hisob raqam ochishda banklarni erkin tanlash huquqiga 
ega. Barcha naqdsiz to`lovlar to`lovchining joriy hisob raqamidagi pul 
mablag’lari hisobidan amalga oshiriladi. 
       Amaliyotda  bir  tijorat  bankining  mijozi  ikkinchi  bir  tijorat 
bankining  mijozi  foydasiga  naqd  pulsiz  to`lovni  amalga  oshiradi.  Bir 
bankdan  2-bankka  o`tayotgan  to`lovlar  banklarning  Nostro  vakillik 
raqamlari  orqali  o`tadi.  Banklarning  2  turdagi  nostro  vakillik  hisob 
raqamlari mavjud:  

---

60