Buxoro davlat tibbiyot instituti kurbanova gulnoz negmatovna kasbiy pedagogika

6.2.  Darsda  va  darsdan  tashqari  vaqtda  tarbiyaviy  ishlarni  tashkil  etish 
hamda olib borish xususiyatlari 
  
XXI  asr  insoniyat  tarixiga  globallashuv  asri  bo‘lib  kirdi.  Azaliy  milliy 
qadriyatlarni  qadrsizlantiruvchi  “ommaviy  madaniyat”,  informatsion  xurujlar, 
axloqsizlik falsafasi, ekstremizm, nigilizm, o‘z demokratiya modellarini joriy etish, 
“dunyo  fuqaroligi”ni  (kosmopolitizm),  missionerlik,  prozelitizmni  madh  etuvchi 
saytlar, turli  shoular,  ko‘ngilochar  ko‘rsatuvlar  va  musiqiy  kanallar  tashkil 
etilmoqda. 
     Har bir ota-ona o‘z bolasini baxtli bo‘lishi uchun astoydil, har kuni tarbiyalash 
zarurligini  yaxshi  biladi.  Biroq,  farzandlarini  o‘z  vaqtida, ilk  yoshlardan, 
bosqichma-bosqich, uzluksiz tarbiyalashga e’tibor berishmaydi. 
       Tarbiya  deganda  aksariyat  oilalarda  bola  bilan  gaplashib  qo‘yish,  nasihat, 
tanbeh  berish,  ta’lim  muassasalarida  esa  chiroyli  so‘zlash,  yoqimli  fazilatlarni 

---

95 
 
madh etish, bayramlarda, tadbirlarda Vatan haqida she’rlar o‘qish, qo‘shiq aytish, 
raqsga  tushish  tushunilmoqda.  Tarbiya  natijasi  deganda  ota-onalar  bolalarning 
sog‘lomligi  va  xushmuomalaligi  tushunilsa,  ta’lim  muassasalarida  o‘tkazilgan 
tadbirlar ko‘rsatilmoqda. Eskicha yondoshuvda ta’lim – natijali, o‘lchov mezonlari 
mavjud,  tarbiya  esa  –  natijasi  ko‘rinmaydigan,  o‘lchov  mezonlarini  aniqlash 
mumkin  bo‘lmagan  tushuncha  sifatida  tan  olindi.  Oila  bilan  ta’lim  muassasasi 
orasida tarbiya masalasida sansalorlik yuzaga keldi. 
          Eng  muhimi,  uzoq  yillar  davomida  “uzluksiz  ta’lim”ga  mutanosib  “uzluksiz 
tarbiya”  yo‘lga  qo‘yilmadi.  Tarbiya  bolalar  ta’limdan  bo‘sh  vaqtida  amalga 
oshiriladigan  qo‘shimcha  yuklamaga  –  ikkinchi  darajali  ishga  aylandi.  Buning 
oqibatida  tarbiya  uzuq-yuluq  jarayon  bo‘lib  keldi.  Jamiyatning  pedagogik 
madaniyati 
pasayib, 
maktabgacha 
ta’lim, 
maktab 
pedagoglari, 
ota-onalarning  tarbiyaga  oid  pedagogik-psixologik  bilimlari  zamon  talablariga 
javob  bermayapti.  Aslida  maktabning  muammosi  bo‘lgan  davomat  –  ijtimoiy 
muammoga aylanib, ichki ishlar xodimlari, mahalla faollarining ishiga aylandi. 
      Ana shunday xatolardan eng ko‘p tarqalgani – og‘zaki tarbiya davom etmoqda. 
Ota-onalar, maktabgacha tarbiya muassasalari tarbiyachilari, maktab o‘qituvchilari 
bolalarga  Vatanga  sadoqat,  mas’uliyat,  tadbirkorlik  va  boshqa  fazilatlar  haqida 
gapirib,  she’rlar  o‘qib,  hikoyalar  qilib  berish  bilan  cheklanilmoqda.  Natijada 
fazilatlar  bolalarning  odatlariga  aylanmayapti.  Ezgu  fikr,  ezgu  so‘z,  ezgu  amalga 
aylanmayapti.  Buning  oqibatida  yoshlarning  Vatanga  sadoqat,  mas’uliyat, 
tadbirkorlik,  mehr-oqibat  haqida  so‘zlari  bilan  yoshiga  mos  amallari  orasida 
ziddiyat namoyon bo‘layapti. Bu esa har yili mustaqil hayotga kirib kelayotgan yuz 
minglab 18 yoshli o‘g‘il-qizlarning hayot uchun zarur ijtimoiy kompetensiyalarsiz, 
mustaqil hayotga tayyorlanmay kirib kelishlariga sabab bo‘lmoqda. 
      Tarbiyada yo‘l qo‘yilgan xatolar birdaniga ko‘rinmaydi. Noto‘g‘ri tarbiyaning 
asoratlari  oradan  ko‘p  yillar  o‘tgach,  jamiyatda  inson  omili  tufayli  yuzaga 
keladigan  ijtimoiy  muammolarda  ko‘rinadi.  Bugungi  kunda  O‘zbekistonning 
peshqadam  yoshlari  davlat,  ota-onalarining  maqsadli,  uzluksiz  tarbiyalari  tufayli 
turli  sohalarda,  jahon  miqyosida  mislsiz  yutuqlarni  qo‘lga  kiritishmoqda.  Ayni 

---

96 
 
vaqtda OAVda jamiyatda ko‘p uchrayotgan noodatiy jinoyat shakllari, ayollar va 
yoshlar  orasidagi  jinoyatchilik,  oilaviy  ajrimlar,  korrupsiya,  egotsentrizm,  mehr-
oqibatning  kamayishi,  “ommaviy  madaniyat”ga  ko‘r-ko‘rona  taqlid,  loqaydlik, 
boqimandalik,  ekstremizm,  terrorizm,  begonalashuv,  firibgarlik,  o‘zibo‘larchilik, 
mas’uliyatsizlik, 
qadriyatlar 
inqirozi, 
zo‘ravonlik, 
xo‘jako‘rsinchilik, 
yolg‘onchilik, firibgarlik, axloqiy buzuqlik, el-yurt taqdiriga befarqlik kabi illatlar 
keng muhokama qilinmoqda.