Buxoro davlat tibbiyot instituti kurbanova gulnoz negmatovna kasbiy pedagogika

8.
 
Amaliyotchining faoliyatiga baho berishda qaysi jihatlar e’tiborga 
olinadi?Kasbiy tafakkurni shakllantirishda malakaviy va pedagogik 
amaliyotning ahamiyati nimada? Kasbiy tafakkur madaniyatini 
shakllantirishning didaktik mexanizmlarini aniqlang.sh
 
 

---

178 
 
 
17-MAVZU: KASBIY PEDAGOGIKADA TALABALARNI 
MOTIVLASHTIRISH VA FAOLLASHTIRISH 
Tayanch  tushunchalar: 
motiv,  motivlashtirish,  faollashtirish,  o‘quv 
motivlari, faollik, o‘quv faoliyati, ehtiyoj, qiziqish, kasbiy tafakkur. 
17.1.  O‘qitishni  motivlashtirish  va  faollashtirish  xususiyatlari.  O‘quv 
motivlarini shakllantirish. 
Pedagogik  jarayonlarda  davlat  va  jamiyat,  shaxs,  fan  va  ishlab  chiqarish 
ehtiyojlaridan  kelib  chiqqan  holda  sub’ektlarning  xatti-harakatlarini,  faoliyatini 
muvofiqlashtirish,  erishish  zarur  bo‘lgan  maqsadlar  yo‘nalishida  professor-
o‘qituvchilar  va  o‘quvchi-talabalarning  hamkorlikdagi  faoliyatini  tashkil  etish, 
ularning  faolligini  rivojlantirish  samaradorligi  ko‘p  jihatdan  motivlashtirishga 
bog‘liq bo‘ladi. 
Ta’lim  muassasalarida  tashkil  etiladigan  pedagogik  jarayonlarda  qulay  
ta’limiy  muhitni  shakllantirish  uchun  zaruriy  shart-sharoitlarni  yaratishda 
sub’ektlarning ehtiyojlari va imkoniyatlarini o‘rganish asosida ularning faoliyatini 
takomillashtirish  va  rivojlantirish  zarur  bo‘lib,  mazkur  jarayonda  motivlashtirish 
o‘ziga xos ahamiyat kasb etadi. 
Motivlashtirish  –  bu  ma’lum  ehtiyojlardan  kelib  chiqib,  kishilar  faoliyatini 
psixologik ta’sir etish yo‘llari bilan maqsadga muvofiq yo‘naltirishdir. 
Pedagogik  jarayonlarni  tashkil  etish  va  boshqarishda  motivlashtirish 
tashabbuslarni  ishlab  chiqish  va  tahlil  qilish  uchun  shart-sharoitlar  yaratish, 
sub’ektlarning  faoliyatini  muvofiqlashtirish,  ijtimoiy  amaliyot  va  ta’lim 
ehtiyojlaridan  kelib  chiqqan  holda  natijalarning  samaradorligini  tahlil  qilishni 
hamkorlikda  tashkil  etish,  o‘quvchi-talabalarda  o‘quv  motivlarini  shakllantirish 
orqali amalga oshiriladi. 
Psixologik  adabiyotlarda  motiv  deb  insonni  ma’lum  xatti-harakatlarni 
amalga oshirishga undaydigan, qo‘zg‘atadigan kuchga, quvvatga aytiladi. 

---

179 
 
Motiv  –  odamni  muayyan  xatti-harakatlarga  undaydigan  bosh  sabab. 
Odamni  faoliyatiga  undovchi  asosiy  sabab  uning  ehtiyojlaridir.  Binobarin, 
ehtiyojlarning  turiga  qarab  motivlar  ham  har  xil  bo‘ladi.  Psixologiyada  motivlar 
ikkita  katta  kategoriyaga  bo‘linadi.  Bular  tabiiy  motivlar  hamda  ma’naviy 
motivlardir. 
Motivlar,  ularning  mazmunini  aks  ettirish  shakliga  qarab  ham  bir-biridan 
farq  qiladi:  hissiyot,  tasavvur,  fikr,  tushuncha,  g‘oya,  ma’naviy  ideal  va  boshqa 
motivlar. Ba’zi hollarda motiv alohida harakatlarga undab, bu harakatning maqsadi 
bilan  bevosita  mos  keladi.  Ko‘pincha,  murakkab  faoliyatda  motiv  harakat 
maqsadiga  bevosita  mos  kelmay,  bir  maqsadni  amalga  oshirish  uchun  bir  qancha 
harakatlarni  bajarishga  to‘g‘ri  keladi.  Shuning  uchun  faoliyat  predmeti  motiv 
harakatining  o‘zidir.  Haqiqatda,  motivlar  faollashgan,  maqsadga  qaratilgan,  faqat 
hayolda amalga oshuvchi yoki idrok qilingan bo‘lishi mumkin. 
Asosan,  bularning  zaminida  u  yoki  bu  ehtiyojlar  turadi.  A.Burxonovning 
fikricha, ehtiyojlarning qondirilishi bilan bog‘liq bo‘lgan 
faoliyatga  undovchi  va  uning  yo‘nalishini  belgilovchi  sabablar  motivlar  deb 
ataladi.