105
3.Mashg„ulotning tarkibi
3.1. Nazariy qism
Me‘da kasalliklarini kelib chikishda iste‘mol kilinaetgan ovkatning sifati, unda kanday
modda borligi, bemor kachon va kanday ovkatlangani, kup dori kabul kilishi, ichkilik, tamaki
chekishini bilish kata axamiyatga ega.
Surab–surishtirish shikoyat yigishdan boshlanadi. Xazm sistemasi bilan ogrigan bemorlarninig
shikoyati juda xam xilma-xil. Agar bemorda ogiz bushligida kasallik Yuzaga kelsa, uning
dastlabki shikoyatlari – ovkat chaynash kiyinlashishi, tilning achishishi, karash boglashi xamda
ogizdagi turli achchik tam va bazan xiddan iborat. Bunday shikoyatlar odamda tish-milk, ogiz
shillik pardasi yalliklanganda kuzatiladi. Ogiz shillik pardasini yalliglanishi birlamchi va
ikkilamchi xarakterga ega buladi, yani u boshka kasalliklar natijasida kelib chikadi. Til kupincha
gipo va avitaminozlarda, kamkonlikda yalliglanadi. Bunday bemorlarning tillari achishib,
ogriydi. Ogrig ovkat eganda kuchayadi.Ogizda noxush va achchik maza sezilishi xam kupgina
kasalliklar uchun xarakterlidir.Kizilo`ngach kasallangandagi eng xarakterli va dastlabki
shikoyatlaridan biri – bu ovkat utishining kiyinlashuvidir. Bu disfagiya deb ataladi va
kizilo`ngachning funksional va organik uzgarishlarida kuzatiladi. Kupincha bemor kuYuk ovkat
esa, u tush orkasida turib kolgandek buladi. Agar kasallik organik xarakterga ega bulib, zurayib
borsa, keyinchalik suYuk ovkatning utishi xam kiyinlashadi. Agar kizilo`ngachning ichi birorta
tashkaridan tushgan begona narsa bilan yopilib kolsa yoki kuyib kolsa, ovkat shu zaxotiyok
utmay koladi. Funksional disfagiyada kizilo`ngach mushaklarining reflektor ravishda kiskarishi
kayd etilgan. Bunday disfagiya uchun suv va suYuk ovkatlarning kiyin utishi, kuYuk va kattik
ovkatlarning Yaxshirok utishi xarakterlidir. Funksional disfagiya doimiy bulmay, vakti–vakti
bilan Yuzaga keladi va tez Yukoladi.Kizilo`ngach kasalliklarida kup uchraydigan
shikoyatlaridan yana biri – ovkat eganda Yuzaga keladigan ogrikdir. Ogrik xam disfagiya kaysi
kasalliklarda uchrasa, shu kasalliklarda uchraydi. Ogrik ovkat Yutayotganda yoki tinch turgan
vaktda xam Yuzaga kiladi. U kupincha tush orkasida butun kizilo`ngach buylab seziladi, bazan
orkaga, kurak oraligiga xam Yunalishi xam mumkin. Kizilo`ngach ichi torayishi bilan
kechadigan kasalliklarda va divertikulyozda bemor kusadi. Kizilo`ngachdan kon okishi kupincha
uning yara kasalliklarida kuzatiladi.Meda kasalliklarida kupuchraydigan shikoyatlar; korinning
Yuqori qismida ogrik, ko`ngil aynishi, kusish, kekirish, jigildon kaynashi xamda jigildon
kaynashi xamda ishtaxaning uzgarishidir.
Epigastral soxada buladigan ogrik medaning turli kasalliklarida uchraydi. Korinning Yuqori
qismida buladigan ogrik fakat meda kasalliklari bilan ogrigan bemorlardagina emas, balki
boshka kupgina kasalliklarda xam kuzatiladi (jigar, meda osti bezi kasalligi, appenditsit, miokard
infarkti). SHuning uchun bemor korinning Yuqori qismidagi ogrikdan shikoyat kilsa undan
kuyidagilarogriklar kaerda joylashganligi, iloji bulsa, bemordan usha joyni kuli bilan
kursatishi;ogrik kaysi Yunalishda tarkalishda;ogrikning xaraktiri – sanchib, zirkirab, achishib
ogrishi;ogrikning doimiy yoki xuruj bilan bulishi;ogrikning nimadan keyin boshlanishi,
zurayishi, tuxtashi va boshkalar aniklanadi.Agar ogrik ovkat egandan keyin boshlansa, undan
kancha vaktdan keyinligini anikrok surishtirish kerak. Ogrikning paydo bulish joyi xam uzgarib
turadi. Ichakning yalliglanishi bilan kechadigan kasalliklarda spastik xarakterga ega bulgan turli
darajadagi ogriklar kuzatilishi mumkin.Ingichka ichak kasalligida ogrik gijimlovchi xarakterga
ega bulib, kindik atrofida kuzatiladi. Sigmasimon ichak kasalligida chap bikinda, kurichak
kasalligida o`ng bikinda, tugri ichak kasalligida dumgaza va chov soxasida pastga tortuvchi
ogrik buladi.
QUSISH
yoki kayd klish me‘da ichidagi narsalarin kizilo`ngach orkali tashkariga chikarib
tashlashi. Bu murakkab reflektor akt bulib, markaziy asab sistemasining kuzgalishi orkali
Yuzaga keladi. Fakat me‘da kasalliklarida emas, balki ba‘zi asab kasalliklarida infeksion va
106
zaxarlanish xolatlarida xam bemor kayd kilishi mumkin.Bemor kayt kilishdan shikoyat kilsa,
undan kachon va ovkat egandan kancha vaktdan keyin boshlanishi, kusishdan oldin kancha kup
mikdorda sulak ajraladimi yoki Yukmi. Uning kancha mikdorda, kanday xarakterda ekanligi
suraladi.Kusik massasi odatda nordon tamli buladi, agar o`nga ut aralashsa, achchik tamli
buladi.Xidi achchikrok, bazan esa chirigan yoki kulansa xidli bulishi mumkin.Kon aralash kayt
kilganda uning rangi kon okishidan beri kancha vakt utganiga boklik.Agar kon katta tomirning
zararlanishi natijasida kup mikdorda ketsa, bemor shu zaxoti kayt kila boshlaydi va kon alvon
rangida buladi, agar sekin – asta kon ketsa, u medada yigiladi va u erda meda bilan aralashib,
kofe kuykasi rangiga kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
