Buxglteriya hisobi va audit

Qishloq  xo’jaligidagi  iqtisodiy  inqirozlar  agrar  inqirozlar  deb  ataladi. 
Agrar  inqirozlar  quyidagi  shakllarda  namoyon  bo’ladi:  1)  qishloq  xo’jalik 
mahsulotlarining  nisbiy  ortiqcha  ishlab  chiqarilishi,  uning  sotilmay  qolgan  juda 
katta  zahiralarining  to’planishi;  2)  narxlarning  pasayishi,  daromadlar  va 
foydalarning kamayishi;  3)  fermerlarning  ommaviy  ravishda  xonavayron  bo’lishi, 
ularning qarzlarining ortishi; 4) qishloq aholisi o’rtasida ishsizlarning ko’payishi. 
Qishloq  xo’jaligida  takror  ishlab  chiqarish  o’ziga  xos  xususiyatlarga  ega 
bo’lganligi  sababli,  agrar inqirozlar  o’ziga  xos  tavsif kasb etadi. Agrar  inqirozlar 
sanoat  tsikllariga  qaraganda  odatda  ancha  uzoqroqqa  cho’zilib  boradi.  Birinchi 
agrar  inqiroz  XIX  asrning  70-yillarida  boshlanib,  har  xil  shakllarda  90-yillar 
o’rtasigacha davom etgan edi. 
Birinchi jahon urushidan keyin, aholining xarid qobiliyati juda pasayib ketgan 
sharoitda, 1920 yil bahorida keskin agrar inqiroz boshlanib ketdi va ikkinchi jahon 
urushining  boshlanishga  qadar  davom  etdi.  Uchinchi  agrar  inqiroz  1948  yildan 
boshlanib, 80-yillargacha davom etdi. 
Agrar inqirozlarning cho’zilib ketishining asosiy sabablari quyidagilar: a) yerga 
xususiy  mulk  monopoliyasi  sharoitida,  u  qishloq  xo’jalik  ishlab  chiqarishining 
rivojlanishida  sanoatga  nisbatan  orqada  qolishni  taqozo  etadi;  b)  yer  rentasining 
mavjud  bo’lishi  va  uning  uzluksiz  sur’atda  o’sib  borishi.  yer  rentasining,  avvalo 
absolyut  rentaning  ko’payishi  qishloq  xo’jalik  mahsulotlarini  qimmatlashtirib 
yuboradi,  buning  natijasida  uni  sotish  qiyinlashadi;  v)  ko’plab  mayda  dehqon 
xo’jaliklarining  mavjud bo’lishi. Mayda ishlab chiqaruvchilar xo’jalikni asosan o’zi 
va  oilasi  uchun  zarur  tirikchilik  vositalarini  topish  maqsadida  yuritadi.  Inqiroz 
sharoitida ham ular ishlab chiqarishni qisqartira olmaydilar. Tirikchiliklarini o’tkazish 

---

 
178 
va ijara haqini to’lash uchun ishlab chiqarishni ilgarigi miqiyoslarda olib boraveradi. 
Bu  hol  qishloq  xo’jalik  mahsulotlarini  ortiqcha  ishlab  chiqarishni  yana  ham 
ko’paytirib yuboradi. 
2. Iqtisodiyotda muvozanatning buzilishini muntazam yoki aksincha tarzda