|
7-MAVZU. MUSTAQIL TA’LIM VA TALABALAR
MEHNATINI ILMIY TASHKIL ETISH
Mavzu bo’yicha kalit so’zlar:
mustaqil ta’lim, mustaqil ish, talaba
mehnati, referat, doklad, kurgazmali vosita, kurs ishi, malakaviy bitiruv ishi,
diplom ishi, maqola, test,
1. TALABALARNING MUSTAQIL ISHI VA UNI TASHKIL
ETISH
Barcha Oliy ta’lim muassasalari O’zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasi Ijtimoiy kompleksining ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanish hamda iqtisodiy islohotlar amalga oshirilishining 2009 yil
birinchi yarim yilligi yakunlari bo’yicha 2009 yil 4 iyulg’ majlisi
Bayonining 25-bandi topshirig’i, vazirlikning 2009 yil 9 iyul № 241/1-
sonli buyrug’i hamda O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus
ta’lim vazirligi faoliyatini takomillashtirish bo’yicha tadbirlar majmuining
1.4-bandi ijrosini tahminlash, 2008/2009 o’quv yilida mustaqil ta’lim-
tarbiya jadvali asosida tashkil qilingan maxsus tarbiyaviy kurslarni o’qitish
bo’yicha o’tkazilgan tajriba-sinov ishlari tahlili asosida 2009/2010 o’quv
yilidan bakalavriat ta’lim yo’nalishlari bo’yicha o’quv rejalarini
takomillashtirish va Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2009 yil 14-
avgustdagi 286-raqamli “Talabalar mustaqil ishlarini tashkil etish
to’g’risida”gi buyrug’i ijrosini tahminlash maqsadida maxsus yo’riqnoma
ishlab chiqadilar.
Ushbu yo’riqnomaga binoan kadrlar tayyorlash milliy dasturida
chuqur nazariy va amaliy bilimlarga ega bo’lish bilan bir qatorda tanlagan
sohasi bo’yicha mustaqil faoliyat ko’rsata oladigan, o’z bilimi va
malakasini mustaqil ravishda oshirib boradigan, masalaga ijodiy
yondoshgan holda muammoli vaziyatlarni to’g’ri aniqlab, taxlil qilib,
132
sharoitga tez moslasha oladigan mutaxassisllarni tayyorlash asosiy vazifa sifatida
belgilangan.
Ma’lumki, axborot va bilimlar doirasi tez sur’atlar bilan kengayib
borayotgan hozirgi sharoitda barcha ma’lumotlarni faqat dars mashg’ulotlari
paytida talabalarga yetkazish qiyin. Talaba mustaqil ravishda shug’ullansa va o’z
ustida tinimsiz ishlasagina bilimlarni chuqur o’zlashtirishi mumkin. Talabalarning
asosiy bilim, ko’nikma va malakalari mustaqil ta’lim jarayonidagina shakllanadi,
mustaqil faoliyat ko’rsatish qobiliyati rivojlanadi va ularda ijodiy ishlashga
qiziqish paydo bo’ladi.
Talabalarning mustaqil ta’lim olishlarini rejalashtirish, tashkil qilish
va buning uchun barcha zaruriy shart-sharoitlarni yaratish, dars mashg’ulotlarida
talabalarni o’qitish bilan bir qatorda ularni ko’proq o’qishga o’rgatish, bilim olish
yo’llarini ko’rsatish, mustaqil ta’lim olish uchun yo’llanma berish ta’lim
jarayonining asosiy vazifalaridan biri bo’lib hisoblanadi.
Ta’lim jarayonida mustaqil ish deganda nima nazarda tutiladi?Mustaqil
ishi (MI) - muayyan fandan o’quv dasturida belgilangan bilim, ko’nikma va
malakaning ma’lum bir qismini fan o’qituvchisi maslahati va tavsiyalari asosida
auditoriya yoki auditoriyadan tashqarida o’zlashtirilishiga yo’naltirilgan
talabaning tizimli faoliyatdir.
Mustaqil ishni tashkil etish bir qator muammolar bilan bog’liq:
- birinchidan, maktab, kollej yoki texnikum partasidan oliy ta’limga kelgan
talaba ta’lim olish jarayonida hali o’z mustaqil faoliyatlarini tashkil qilishni deyarli
bilishmaydi;
- ikkinchidan, ma’lumotlarni qaysi manbadan, qanday qilib topish, ularni
taxlil qilish va zarurlarini ajratib olib tartibga solish, konspektlashtirish, o’z
fikrini aniq va yorqin ifodalash, o’z vaqtlarini to’g’ri taqsimlash, shuningdek,
aqliy va jismoniy imkoniyatlarini to’g’ri baholash ular uchun katta muammo
bo’ladi;
- uchinchidan, eng asosiysi, hali mustaqil ta’lim olishga ruhan tayyor
bo’lishmaydi.
133
SHuning uchun talabadan o’qish jarayonida o’z qobiliyati va
aqliy imkoniyatlariga ishonishi, sabr-toqatli bo’lishi, topshiriqlarni
bajarishdagi mustaqillik darajasini oshirib borishi, berilgan topshiriqlarni
bajarishga tizimli va ijodiy yondashish talab etiladi.
Jahon ta’lim amaliyotida TMIni tashkil etishning quyidagi
shakllardan foydalanilmoqda:
1.
Fanning
ayrim
mavzularini
o’quv
adabiyotlari
yordamidamustaqil o’zlashtirish, o’quv manbalari bilan ishlash;
2. Amaliy, seminar va laboratoriya mashg’ulotlariga tayyorgarlik
ko’rib kelish;
3. Ko’rgazmali vositalar tayyorlash;
4. Ma’lum mavzu bo’yicha referat tayyorlash;
5. Kurs ishlari (loyihalari)ni bajarish;
6. Bitiruv malakaviy ishi va magistrlik dissertatsiyasi uchun
materiallar to’plash, ularni tahlil qilish, umumlashtirish va yozish;
7. Hisob-kitob va grafik ishlarini bajarish;
8. Maket, model va badiiy asarlar ustida ishlash;
9. Amaliyotdagi mavjud muammoning yechimini topish, test,
munozarali
savollar va topshiriqlar tayyorlash;
10. Ilmiy maqola, tezis va ma’ruzalar tayyorlash;
11. Amaliy mazmundagi nostandart masalalarni yechish va ijodiy
ishlash;
12. Uy vazifalarini bajarish va boshqalar;
Mustaqil ishning turi va topshirig’i fanning xususiyatidan kelib
chiqqan holda kafedra tomonidan belgilanadi. Topshiriqlar maqsadli
yo’naltirilgan bo’lishi va auditoriya mashg’ulotlarida olgan bilimlarini
mustahkamlash, chuqurlashtirish, kengaytirish va to’ldirishga xizmat qilishi
talab etiladi.
134
Do'stlaringiz bilan baham: | 
