Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

 

8. INVENTARIZATSIYA HAQIDA TUSHUNCHA, UNING 

AHAMIYATI VA TURLARI. 

Korxona  aktivlarini  va  moliyaviy  majburiyatlarini  haqiqiy  holatini, 

saqlanishini va butligini nazorat qilish maqsadida. ular qayta rо‘yxatga olinadi. 

Qayta  rо‘yxatga  olish,  buxgalteriya  hisobi  usullaridan  biri  bо‘lib,  uning 

yordamida  korxona  aktivlari,  passivlari  va  majburiyatlarning  haqiqiy  miqdori 

qayta о‘lchash, sanash, tortish va solishtirish yо‘li bilan aniqlanadi. 

Korxonalar  mol-mulkini  hamda  moliyaviy  majburiyatlarini  qayta 

rо‘yxatga  olish  va  uning  natijalarini  rasmiylashtirish  tartibi  Ўзбекистон 

Респeбликаси Молия вазирлиги томониdaн 1999 йил 19 октябрdaEГ/17-19-

2075-сон  билан  тасdиқланган  ва  1999  yil  2  noyabrda  833-son  bilan  Adliya 

Vazirligida  rо‘yxatga  olingan.  Hisobot  yilida  qayta  rо‘yhatga  olish  soni,  uni 

о‘tkazish  sanasi,  mulk  va  moliyaviy  majburiyatlar  rо‘yxati  ushbu  andozaning 

1,5  va  1,6  bandlarida  kо‘zda  tutilgan  holatlardan  tashqari,  korxona  rahbari 

tomonidan belgilanadi. 

Quyidagilar,  qayta  rо‘yxatga  olishning  asosiy  maqsadlari  bо‘lib 

hisoblanadi: 

1.

 

Mavjud mol-mulkning haqiqiy miqdorlarini aniqlash; 

---

 

404 

2.

 

Haqiqatda mavjud mol-mulk miqdorlarini buxgalteriya hisobi  

 ma’lumotlari bilan solishtirish; 

3.

 

Majburiyatlarning  buxgalteriya  hisobida  tо‘g‘ri  aks  ettirilganligini 

tekshirish. 

Xо‘jalik  yurituvchi  subyektlarning  joylashgan  yeri  va  moliyaviy 

majburiyatlaridan  qatiy  nazar,  ularning  tassarufidagi  barcha  mol-mulklar  qayta 

rо‘yxatga  olinadi.  Shuningdek,  xо‘jalik  yurituvchi  subyektlar  tomonidan 

vaqtincha  saqlashga,  ijaraga,  qayta  ishlash  uchun  olingan  va  biron-bir  sababga 

kо‘ra ilgari hisobga olinmay qolgan barcha mol-mulklar ham yо‘qlama qilinishi 

kerak.Qayta  rо‘yxatga  olish,  о‘tkazish  xarakteriga,  korxonalar  mulkini  qamrab 

olishiga va o’tkazish muddatlariga kо‘ra tavsiflanadi. 

О‘tkazish  harakteriga  kо‘ra  qayta  rо‘yxatga  olish  rejali  va  tasodifiy 

bо‘lishi mumkin. Rejali qayta rо‘yxatga olish xо‘jalik mablag‘larini ma’lum bir 

belgilangan  vaqtda  hisobga  olish  bilan  izohlanadi.  Buning  uchun,  har  hisobot 

yilining  boshiga,  korxona  hisob  siyosatini  ishlab  chiqishda  bosh  buxgalter 

tomonidan aktivlarni, passivlarni va majburiyatlarni qayta rо‘yxatga olish rejasi 

ishlab  chiqiladi  va  korxona  rahbari  tomonidan  tasdiqlanadi.  Qayta  rо‘yxatga 

olishni  tо‘g‘ri  va  sifatli  bо‘lishini  ta’minlash  uchun,  uni  tо‘satdan  о‘tkazish 

kerak.  Shuning  uchun  qayta  rо‘yxatga  olish  rejasini  ma’lumotlari  moddiy 

javobgar shaxslardan sir saqlanadi. 

Tasodifiy  qayta  rо‘yxatga  olish  ma’lum  bir  sabablarga  kо‘ra  о‘tkaziladi. 

Masalan,  moddiy  javobgar  shaxslar  almashganda  yoki  tashqi  nazorat  idoralari 

(soliq  idorasi,  soliq  departamenti,  prokuratura  hamda  bо‘lak  nazorat  idoralari) 

talabiga  kо‘ra.  Tekshiruvlar  ularning  bevositi  ishtirokida  va  nazoratida 

о‘tkaziladi. 

Korxonalar  mulkini  qamrab  olish  darajasiga  kо‘ra  qayta  rо‘yxatga  olish 

yoppasiga  va  qismani  bо‘ladi.  Yoppasiga  rо‘yxatga  olishda  qaytda  rо‘yxatga 

olish joyidagi hamma mol-mulkar, qisman rо‘yxatga olishda esa, saralab olingan 

mol-mulklargina xatlovdan о‘tkaziladi.