Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

 
6.2. Bank tomonidan sotib olingan qimmatli qog„ozlar hisobi 
 
Tijorat  banklari  tomonidan  tijorat  maqsadida  davlat  xazina  vek-
sellari,  davlat  obligatsiyalari,  Markaziy  bankning  obligatsiyalari,  davlat 
korxonalari qimmatli qog„ozlari, yevroobligatsiyalar, xususiy korxonalar 
qimmatli qog„ozlari va boshqa qimmatli qog„ozlar sotib olinishi mumkin. 
Tijorat  banklari  tomonidan  tijorat  maqsadida  sotib  olingan  qimmatli 
qog„ozlar hisobini yuritish uchun hisobvaraqlar rejasining “Aktivlar” bo„li-
mida 10700 “Oldi-sotdi qimmatli qog„ozlari” asosiy hisobvarag„i ajratilgan.  
Bu hisobvaraq o„z ichiga quyidagi hisobvaraqlarni oladi: 
10701 – Davlat xazina veksellari 
10705 – Davlat obligatsiyalari 
10709 – Markaziy bankning obligatsiyalari va boshqa qimmatli qog„ozlari 
10711 – Korxonalarning qarz qimmatli qog„ozlari 
10715 – Yevroobligatsiyalar 
10719 – Korxonalarning ulushli qimmatli qog„ozlari 
10779 – Boshqa qimmatli qog„ozlar 
10791 – Oldi-sotdi qimmatli qog„ozlar bo„yicha diskont  
10793 – Oldi-sotdi qimmatli qog„ozlar bo„yicha mukofot. 
Ushbu  hisobvaraqlarning  debetida  sotib  olingan  qimmatli  qog„oz-
lar  qiymati,  shuningdek,  qayta  tasniflangan  va  ushbu  hisobvaraqqa  in-
vestitsiyalar  hisobvarag„idan  o„tkazilgan  qimmatli  qog„ozlar,  hisobva-
raqlarning  kreditida  sotilgan  qimmatli  qog„ozlarning  qiymati,  shuning-
dek, qayta tasniflangan qimmatli qog„ozlar summasi aks ettiriladi. 

---

 
130 
Tijorat  maqsadida  sotib  olingan  qimmatli  qog„ozlar  bozor  narxi-
ning xarid narxidan kamayishi oqibatida yuzaga kelishi mumkin bo„lgan 
zararni qoplash uchun ishlatiladigan mablag„lar hisobi 10799 «Qimmatli 
qog„ozlar  oldi-sotdi  hisobvaraqlari  bo„yicha  ehtimoliy  yo„qotishlar 
zaxirasi»  hisobvarag„ida  olib  boriladi.  Hisobvaraqning  kreditida  tashkil 
qilingan  zaxira  summasi  yoki  uning  ortishi,  debetida  zaxiraning  bekor 
qilinishi  yoki  ishlatilishi  aks  ettiriladi.  Analitik  hisob  qimmatli  qog„oz-
ning turi, muddati va emitenti bo„yicha alohida shaxsiy hisobvaraqlarda 
olib boriladi. 
Ehtimoliy  yo„qotishlarni  baholash  56806  “Qimmatli  qog„ozlar 
oldi-sotdi hisobvaraqlari» hisobvarag„ida olib boriladi. Hisobvaraqning 
debetida ehtimoliy yo„qotishlarni baholash summasi yoki uning ortishi, 
kreditida  baholash  summasining  kamayishi,  noto„g„ri  hisoblangan  ba-
holashning qaytarilishi, shuningdek, yil yakunida moliyaviy natija sifa-
tida yopilib, 31206 hisobvarag„iga olib boriladigan summa aks ettiriladi. 
Qimmatli  qog„ozlar  bo„yicha  tijorat  operatsiyalaridan  olingan 
daromad  45600  «Tijorat  operatsiyalaridan  olingan  foyda»  hisobvara-
g„ida  hisobga  olinadi.  Hisobvaraqning  kreditida  olingan  foyda  sum-
masi,  debetida  noto„g„ri  olingan  foydaning  qaytarilishi  hamda  yil 
yakunida  moliyaviy  natija  sifatida  yopilib,  31206  hisobvarag„iga  olib 
boriladigan  summa  yoziladi.  Qimmatli  qog„ozlar  bo„yicha  tijorat 
operatsiyalaridan  ko„rilgan  zarar  55600  «Tijorat  operatsiyalaridan 
ko„rilgan zarar» hisobvarag„ida olib boriladi. Hisobvaraqning debetida 
ko„rilgan zarar summasi, kreditida noto„g„ri ko„rilgan zararning qayta-
rilishi,  shuningdek,  yil  yakunida  moliyaviy  natija  sifatida  yopilib, 
31206 hisobvarag„iga olib boriladigan summa aks ettiriladi. Bank tomo-
nidan qimmatli qog„oz xarid qilinganda quyidagi o„tkazma beriladi: 
Debet 10700 “Oldi-sotdi qimmatli qog„ozlari” 
Kredit 10101, 10301, 20200 Bu hisobvaraqlarning nomlarini yozing. 
Balans hisoboti tuzilayotgan sanaga qimmatli qog„ozlarniig xarid 
narxini  bozor  narxiga  solishtirish  yo„li  bilan  qayta  baholash  amalga 
oshiriladi.  Agarda  bozor  narxi  xarid  narxidan  past  bo„lsa,  bankning 
xarajati  hisobidan  ehtimoliy  yo„qotishlar  zaxirasi  tashkil  qilinadi: