Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

Operatsiyalar turlarining shartli raqamlari 
 
Т/р 
 Hujjatlarning nomi 
Shartli raqamlari  
1. 
To„lov topshiriqnomasi 
01 
2. 
To„lov talabnomasi 
02 
3. 
Akkreditivga ariza 
05 
4. 
Memorial orderlar 
06 
5. 
Inkasso topshiriqnomasi  
11 
6. 
Tijorat banklarining hisob-kitob cheklari 
14 
 
 Shaxsiy  hisobvaraqlar  va  ular  bo„yicha  operatsiyalarni  quyidagi 
misolda ko„ramiz. 
 
5-jadval. 
Hisobvaraq nomeri 20208000400685254001 
sana 04.10. 2010 
 
T/r 
Korrespon- 
densiyalangan 
hisobvaraq 
nomeri 
Hujjat 
nomeri 
Operatsiya 
mazmuni 
Aylanmalar 
Qoldiq 
 
 
Debet 
bo„yicha 
Kredit 
bo„yicha 
Kun boshiga qoldiq 
4758600 
1.  10101 
125 
03 
2256200 
 
 
2.  20214 
41 
01 
 
5652440 
 
3.  20210 
92 
02 
2325400 
 
 
4.  45257 
118 
06 
52000 
 
 
Aylanmalar yig„indisi 
4633600  5652440 
 
Kun oxiriga qoldiq 
5777440 
 
Yuqorida keltirilgsn shaxsiy hisobvaraqda qayd etilgan operatsiya-
larga quyidagicha tavsif beramiz. 

---

 
39 
1. Hisobvaraq egasining 125-nomerli pul chekiga asosan bank kas-
sasidan 2256200 so„m naqd pul berildi. 
2. Chet el kapitali ishtirokidagi korxonaning 41-nomerli to„lov top-
shiriqnomasi asosida 5652440 so„m kelib tushdi. 
3.  Davlat  korxonasining  92-nomerli  to„lov  talabnomasi  asosida 
kommunal xizmat uchun 2325400 so„m to„lov undirildi. 
4.  Mijozga  inkasso  operatsiyalari  bo„yicha  ko„rsatilgan  xizmatlar 
uchun  bank  tomonidan  118-  nomerli  memorial  orderga  asosan  52000 
so„m undirildi. 
Bajarilgan  operatsiyalar  natijasida  hisobvaraqning  debeti  bo„yicha 
aylanmalar  4633600  so„mni  va  krediti  bo„yicha  aylanmalar  5652440 
so„mni  tashkil  qildi.  Kun  oxiriga  bo„lgan  qoldiqni  aniqlash  uchun  kun 
boshiga  bo„lgan  qoldiq  (4758600  so„m)  qa  krediti  bo„yicha  aylanmalar 
(5652440  so„m)ni  q  o„shib,  debeti  bo„yicha  aylanmalar  (4633600 
so„m)ni  ayiramiz.  Misolimizda  mijozning  hisobvarag„ida  kun  oxiriga 
bo„lgan qoldiq 5777440 so„mni tashkil etdi. 
Aksariyat banklarda shaxsiy hisobvaraqlar va ularning ko„chirma-
lari kompyuterlarda tayyorlanadi. Shaxsiy hisobvaraqlardan ko„chirmalar 
kompyuter yordamida tayyorlansa, ular mijozlarga berilayotganda imzolar 
va bank shtamplari bilan tasdiqlanmaydi.  
Hisobvaraqlar  krediti  bo„yicha  o„tkazilgan  summalar  yuzasidan 
shaxsiy  hisobvaraqlaridan  ko„chirmalarga  yozuvlarni  kiritishda  asos 
bo„lgan dastlabki hujjatlar ilova qilinadi. Puli to„langan hisob-kitob huj-
jatlarning  mijozlar  hisobvaraqlaridan  ko„chirmalarga  ilova  qilinadigan, 
ishlov  berishning  dastlabki  bosqichlaridayoq  bank  shtampi  yoki  muhri 
bosilgan  ikkinchi  nusxalar,  shuningdek,  kirim-kassa  operatsiyalariga 
doir hujjatlar shtamp bilan tasdiqlanmaydi. 
Hisobvaraqlardan ko„chirmalar mazkur hisobvaraq bo„yicha birin-
chi  yoki  ikkinchi  imzo  huquqiga  ega  bo„lgan  shaxslarga  yoki  ularning 
ishonchnoma  taqdim  etilgan  vakillariga  tilxat  bilan  beriladi.  Bunday 
ishonchnomalar  belgilangan  tartibda  rasmiylashtirilgan  bo„lishi  lozim. 
Hisobvaraq  egasi  unga  ko„chirma  berilgandan  keyin,  agar  biror  e‟tiroz 
bo„lsa,  ikki  ish  kuni  mobaynida  bankka  hisobvaraq  krediti  va  debeti 
bo„yicha  o„tkazilishi  lozim  bo„lgan  to„g„ri  summalar  haqida  yozma 
ravishda xabar berishi shart. Agar, shu ikki kun muddat ichida mijoz o„z 
e‟tirozini  bildirmasa,  bajarilgan  operatsiyalar  hamda  hisobvaraqdagi 
mablag„  qoldig„i  tasdiqlangan  hisoblanadi.  Mijoz  o„z  hisobvarag„i  kre-
diti  bo„yicha  noto„g„ri  summa  kelib  tushgani  (ya‟ni  boshqa  korxonaga 

---

 
40 
tegishli  bo„lgan  adashib  tushirilgan)  haqida  ham  ikki  ish  kuni  ichida 
bankka xabar berishi lozim. Bank oradan ikki ish kuni  o„tgandan keyin 
mijoz hisobvarag„i kreditida noto„g„ri yozuvlar borligini aniqlasa, mijoz 
har bir kechiktirilgan kun uchun hisobvaraq kreditiga yozilgan umumiy 
summaning  bank  xizmati  ko„rsatilishi  to„g„risidagi  shartnomada  ko„zda 
tutilgan foiz hajmida bankka jarima to„laydi. Bunday jarima begonalar mab-
lag„laridan o„z manfaatlari uchun foydalanganligi uchun undirib olinadi.  
Bank  o„z  mijozlarining  barcha  turdagi  hisobvaraqlarining  holati 
to„g„risida,  ya‟ni  mablag„lari,  ularning  harakati  to„g„risidagi  yozma 
ma‟lumotlarni ikki holatda berishlari mumkin: